المزار

بخش عمده ی کتاب در مورد چگونگی و فضیلت زیارت امام علی(ع) و امام حسین(ع) است و در پایان در مورد اهمیت بقیه ی چهارده معصوم(ع) سخن گفته است.

کتاب أبو عبد الله محمد بن محمد بن نعمان عكبرى بغدادى (۳۳۶ - ۴۱۳ ق) بعد از كتاب كامل الزيارات ابن قولويه قمي، دومين كتاب مهم درباره زيارت رسول خدا و ائمه علیهم السلام محسوب مي شود كه همواره مورد اعتماد و استناد عالمان بزرگ شيعه بوده است از جمله:

۱. شيخ الطائفه، أبو جعفر محمد بن حسن طوسى، يكى از برجسته ترين شاگردان شيخ مفيد كه در كتاب «تهذيب الأحكام» بخش هاى گسترده اى از اين كتاب را نقل كرده است؛

۲. سيد غياث الدين عبد الكريم بن طاوس در كتاب فرحه الغرى بسیار از آن نقل کرده است؛

۳. شيخ تقى الدين ابراهيم بن على بن حسن عاملى كفعمى در كتاب هاى البلد الأمين و المصباح از آن نقل فراوان کرده است.

از مقدمه کتاب چنین بر می آید که هدف شیخ مفید از نگارش این کتاب بیان زیارت امیر المؤمنین و امام حسین علیهما السلام بوده است؛ می نویسد: «با توجه به اين كه كتابى مستقل در زيارت ائمه عليهم السلام از علماى اصحاب نگاشته نشده است تصميم بر نگارش كتابى در شيوه ى زيارت دو امام بزرگوار حضرت على و امام حسين عليهما السلام گرفتم».

اما در بخش های بعدی كتاب زيارت رسول خدا و ديگر ائمه عليهم السلام را نيز اضافه كرده است.

از ویژگی های نگارش کتاب این است که به سبك كتاب هاى روايى به نگارش درآمده است، يعنى قبل از هر روايت، سند آن را آورده و سپس از امام معصوم عليه السلام روايت را نقل مى كند. در کل می توان روايات اين كتاب را از حیث سند به سه دسته تقسیم کرد:

۱.رواياتي كه با ارائه سند كامل از استاد خود ابن قولويه نقل مي كند كه قسمت عمده اين كتاب را تشكيل مي دهد. گاهي نيز روايات را از ديگر استادان خود با سند كامل ذكر كرده است؛

۲.رواياتي كه به صورت مرسل از يكي از ائمه اطهار عليهم السلام نقل مي كند و از ارائه منبع سند آن خودداري كرده است؛

۳.آداب و زياراتي كه آن را نقل كرده، ولي به معصومي نسبت نداده است كه در بسياري موارد، بعيد به نظر مي رسد از روايات اخذ نشده باشد، به ويژه آن كه برخي از آن ها، در كتاب‌هاي ديگري به صورت مسند، از ائمه عليهم السلام روايت شده است.

کتاب پس از مقدمه با ذکر حدیثی در فضیلت کوفه و مسجد کوفه و نماز در کنار ستونهای آن مسجد کوفه آغاز می شود؛ سپس روایاتی در فضیلت مسجد سهله و فرات و ثواب غسل در آن و نوشیدن از آب آن نقل می شود. آنگاه بابی در زيارت امير المؤمنين عليه السلام نگاشته شده است.

فضیلت کربلا و وجوب زیارت امام حسین علیه السلام و حد وجوب زیارت بر فقرا و اغنیا از مطالب بعدی کتاب هستند. بر این اساس باید اغنیا سالی دوبار و فقرا سالی یکبار به زیارت آن حضرت مشرف شوند.

ثواب زیارت کنندگان پیاده و سواره و سخنان خدا درباره آنها؛ تأثیر زیارت امام حسین علیه السلام در طول عمرو پاک شدن گناهان از دیگر روایات نقل شده در این بخش است.

فضیلت و ثواب زیارت امام حسین در اول رجب، نیمه شعبان، عید فطر، روز عرفه و زیارتی در جمع این چهار روز، روز عاشورا، روز اربعين، شب قدر و زیارتی برای هر ماه در روایاتی نقل شده است. پایان بخش این قسمت روایاتی درباره نقصانی در دین است که ممکن است به سبب ترک زیارت، شیعه بدان گرفتار آید.

سپس اذکاری که زائر به هنگام سوار شدن، حرکت کردن، هنگام خوف و ... بیان شده تا اینکه زائر به حرم برسد و کیفیت زیارت و نماز زیارت نقل شده است.

ثواب نماز در مسجد كوفه، کیفیت وداع از حرم امام حسین، وداع با حضرت عباس و دیگر شهدا و فضيلت تربت كربلا از دیگر روایاتی است که نقل شده است.

زيارت حضرت رسول صلى الله عليه وآله وسلم ؛ زیارت امام رضا؛ زيارت ائمه ى بقيع عليهم السلام و زیارت جامعه برای زيارات؛ ادعيه ى و ثواب نماز زیارت از مطالب مفید دیگری هستند که در این کتاب دربارۀ آنها روایت نقل شده است.

چاپ المزار

این کتاب به تحقیق محمد باقر ابطحی بارها چاپ شده است؛ مدرسه امام مهدی علیه السلام، در سال ۱۴۰۹ق، اولین بار آن را چاپ کرد و سپس همین چاپ با بازنگری و حروف چینی مجدد در کنگره جهانی شیخ مفید در ۱۴۱۳ق / ۱۳۷۱ش، قم چاپ شد.

همین چاپ ضمن الاعتقادات به تصحیح گروهی از محققین (عصام عبدالسید، حسین درگاهی، محمدباقر محقق ابطحی) دردار المفید بیروت هم چاپ شده است.

ترجمه

كتاب المزار در زمان نادرشاه افشار به فارسى ترجمه شده كه نسخه اى از آن را نادرشاه در سال ۱۱۴۵ هجرى وقف آستان قدس رضوى نموده است.

منابع

نرم افزار نور الجنان؛ سایت lib.ir؛ سایت شهر دانایی.

تهیه و تنظیم: عباسعلی مردی