دجال

یکی از پدیده هایی که به عنوان نشانه ظهور مطرح شده است، خروج دجّال است.

دجّال در لغت به معنای «بسیار دروغگو و بسیار گم راه کننده» است. به عبارت دیگر، دجّال کسی است که با فریب و دروغ، کسانی را به کفر می کشاند و با پیروانش زمین را در می نوردد.

پدیده دجّال، فتنه ای است که در مسیحیت نیز از آن یاد شده و با عنوان «مخالفان مسیح»[۱]در کتاب مقدّس آمده است. با وجود نظریه های گوناگونِ مسیحیان درباره دجّال، همه آنها بر انحراف زا و فتنه آفرین بودن این پدیده ، اتّفاق نظر دارند.

امّا در آموزه های اسلامی، پدیده دجّال بر پایه پیشگویی هایی است که در احادیث آمده و البتّه غالب احادیث این موضوع، در مصادر اهل سنّت اند.

مضمون این احادیث از نظر اوصاف دجّال و کارهایی که انجام می دهد، مختلف است. در برخی از این احادیث، عنوان «مسیح» بر دجّال اطلاق شده است و شارحان کتاب های حدیثی اهل سنّت، در ضبط و وجه تسمیه آن، دچار اختلاف شده اند.

احادیث مربوط به دجّال را از نظر اعتبار، می توان به دو دسته کلّی تقسیم کرد:

یک. دسته ای که محتوایی معقول دارند و مخالف با ضروریات عقلی نیستند،که مانع عقلی و شرعی برای پذیرش این دسته احادیث نیست.

دو. دسته ای که دارای مطالبِ متناقض، غیر معقول و نامتناسب با حکمت الهی اند. این دسته احادیث باید تأویل و یا طرح و طرد شوند.

در مصادر حدیثی شیعه، دجّال به عنوان نشانه ظهور نقل نشده و تنها یک پدیده آخر الزمانی معرّفی شده است.

در احادیث برای دجّال، اوصافی بیان شده که بسیار وحشت انگیز و غیر عادی اند: چشمانی با اشکال گوناگون و عجیب، وجود واژه «کافر» میان چشمان او، رسیدن قدّ او تا ابرها، وجود داشتن شاخ در پیشانی او و.... وجود این اوصافِ غیر طبیعی، موجب شده است که عدّه ای احتمال دهند که این اوصاف، نمادین و نشانگر موجودی خبیث یا یک جریان فتنه گر انحرافی است.

آنچه مضمون مشترک همه احادیث است، صرفاً پیشگویی وقوع فتنه دجّال در آخر الزمان است. در احادیث اهل سنّت، به وفور، این فتنه از نشانه های قیامت دانسته شده است و مصادر شیعی، ظهور دجّال را نشانه آخر الزمان دانسته اند.[۲]،[۳]