روش شناسی شرح فی ظلال نهج البلاغه - صفحه 116

تقسيم‌بندي کرده و آنها را محدد و مرزبندي نموده است. و يا شروط وزير و مشاور(در فقره 18) ۱ و همچنين شروط فرماندهي و رهبري(در فقره 27) ۲ را مي‌توان از نمونه‌هايي در عهدنامه مالک اشتر دانست. يا در حکمت 112 جمله به جمله امام را به ترتيب شماره تقسيم‌بندي کرده و در ادامه آنها را شرح نموده است.

2. استفاده از آيات قرآن

چنان که مي‌دانيم رابطه نهج البلاغة با قرآن رابطه‌اي تنگاتنگ و سخت نزديک است. به همين دليل است که نهج البلاغة هرگز طراوت و تازگي و جلوه‌گري خود را در تبيين معارف دين از دست نمي‌دهد. شيخ محمد جواد مغنيه آنجا که در جهت انتساب نهج البلاغة به امام مطالبي بيان نموده، بر اين اعتقاد راسخ است که ظهور روح قرآني در مفاهيم نهج البلاغة نهفته است؛ چرا که گفتار امام با قرآن توافق دارد، لذا او با قرآن و قرآن با اوست. ۳
از آنجايي که شيخ محمد جواد مغنيه (طبق گفتار خود در مقدمه) پيش از شروع به شرح نهج البلاغة، قرآن را با عنوان تفسير الکاشف تفسير کرده، لذا در شرح نهج البلاغة نيز سعي کرده بسياري از سخنان امام را با استشهاد به آيات قرآن، شرح و تفسير کند؛ به طوري که با تصفح و تورق في ظلال، آيات قرآن را مي‌توان ديد که جلوه‌گري مي‌کند. استشهاد از آيات از سخنان کلامي و توحيدي گرفته تا اثبات خلافت اميرمؤمنان عليه السلام و ولايت ائمه اطهار عليهم السلام. اين بهره‌گيري‌ها را مي‌توان به چند دسته تقسيم نمود:
الف. شارح در توضيح لغات از آيات نيز کمک گرفته است؛ همچون شرح واژه «عبر» در خطبه 20 مي‌نويسد:
و العبر جمع عبرة و هي الموعظة و المراد بها هنا الاعتبار، قال سبحانه إِنَّ فِي ذلِکَ لَعِبْرَةً لِمَن يَخْشَى۴
و يا در خطبه 23 در توضيح واژه «حاشية» در عبارت «و من تلن حاشيته يستدم من قومه المودة» مي‌نويسد:
و الحاشية هنا: الجانب و الجناح، قال سبحانه: وَاخْفِضْ لَهُمَا جَنَاحَ الذُّلِّ مِنَ الرَّحْمَةِ.
و يا در خطبه 27 در بيان کلمه«الذل» در عبارت «فمن تركه رغبة عنه ألبسه الله ثوب الذّلّ و شمله البلاء» مي‌نويسد:
ذلل أي صار سهلاً ذلولاً، و منه قوله تعالي: وَذُلِّلَتْ قُطُوفُهَا تَذْلِيلاً.
ب. اما آيات را در شرح عبارات جمله به جمله‌اي سخنان امام نيز به وفور مي‌توان ملاحظه کرد. اين

1.همان، ج ۴، ص۹۱.

2.همان، ج ۴، ص ۱۱۹ ـ ۱۲۰.

3.همان، ج ۱، ص۹.

4.همان، ج ۱، ص۱۵۵.

صفحه از 131