مي‌کند؛ زيرا اسب سبب توان‌گري و غلبه بر دشمن و رسيدن به بزرگي و شکوه است. مؤيد اين برداشت، ادامه روايت مذکور است که در ضمن آن آمده‌است: «الخيل معقود بنواصيها الخير، الأجر و الغنيمة إلي يوم القيامة» ۱ سيد رضي رحمه الله مقصود اين روايت را تشويق به نگهداري از اسب به سبب فوايد آن ذکر مي‌کند؛ زيرا اسب وسيله پيروزي بر دشمنان اسلام است که موجب دستيابي به غنيمت و کسب اجر اخروي است ۲
نمونه دوم:
روايت شماره 279: «و الذي نفسي بيده لايسلم عبد حتي يسلم قلبه و لسانه...»۳؛ سوگند به آن‌که جانم در دست اوست! هيچ بنده‌اي مسلمان نيست، مگر آن‌که قلب و زبان او مسلمان باشد!
در اين روايت، مسلمان شدن قلب و زبان مجاز است و مراد از آن سلامت قلب از عقايد ناپسند و حفظ زبان از گفتارهاي نکوهيده. مؤيد اين برداشت. ادامه روايت است که در مورد ايمان فرد افزوده است: «ولا يؤمنُ حتي يأمن جاره بوائِقَه»؛ و ايمان نمي‌آورد، مگر آن‌که همسايه‌اش از آزار او در امان باشد۴
شناخت اسباب صدور
شناخت سبب صدور روايت، يکي از روش‌ها و ابزارهاي فهم مجاز در روايات است. سيد رضي رحمه الله در بيان يکي از وجوه معنايي روايت شماره 265 از اين روش استفاده کرده است. وي ذيل روايت «الإيمان يماني و الحکمة يمانية»؛ ايمان مرد يمني و حکمت زن يمني است!۵، پس از تبيين معناي مجاز، در تأييد آن، به سبب صدور روايت اشاره مي‌کند و کاربرد «يمني بودن» براي «ايمان» و «حکمت» را مجاز و مراد از «ايمان» و «حکمت» را اهل ايمان و اهل حکمت بر مي‌شمارد. وي پس از اشاره به مجاز روايت، مي‌گويد: اهل مکه و مدينه نيز داخل در اين وصف به شمار مي‌روند؛ زيرا مکه در جانب يمن قرار دارد و اکثر اهل مدينه از انصارند که اصالتاً اهل يمن هستند. سيد رضي رحمه الله در ادامه، براي تأييد الحاق اهل مکه و مدينه به اهل يمن، به قول برخي اشاره مي‌کند که گفته‌اند: اين روايت در غزوه تبوک و در سرزمين شام صادر شده است و پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم با اشاره به جانب يمن اين سخن را فرموده است. بر اساس اين قول، از آن‌جا مکه و مدينه ميان شام و يمن قرار دارند، حضرت با اشاره به سمت يمن، مکه و مدينه را قصد کرده‌اند ۶
استشهاد به تاريخ
يکي ديگر از راه‌هاي فهم مجاز و تأييد صحّت آن، توجه به تاريخ است. سيد رضي رحمه الله در المجازات النبوية در يک مورد، ذيل روايت شماره 92 از اين روش استفاده کرده است. در اين روايت پيامبر اکرم صلي الله عليه و آله و سلم
1.خير، پاداش و غنيمت تا روز قيامت به پيشاني اسب گره خورده است.
2.ر.ک : همان، ص ۶۵ ـ ۶۶ .
3.۱ . همان، ص۳۲۷.
4.۱ . ر.ک : همان‌جا.
5.همان، ص۳۰۸.
6.ر.ک : همان، ص۳۰۹.
