مفهوم شناسی مخالفت و موافقت حديث با قرآن - صفحه 50

خبر ديگري که موافق با عموم قرآن است، ترجيح خواهد يافت. ۱
ايشان در پايان نتيجه مي‌گيرند که هيچ مخالفتي بين اين دو قسم روايات وجود ندارد.

4. ديدگاه شهيد سيد محمد باقر صدر

نامبرده بحث در اين مورد را در دو قسم اخبار طرح و اخبار علاج با تفصيل بيشتري پيگيري مي‌کند. ۲ اخبار طرح در نظر ايشان خود، شامل سه قسم است:
الف. رواياتي که لسان آنها انکار صدور روايات مخالف کتاب از ناحيه معصومان: است.
در اين روايات، سخن از عدم موافقت با قرآن است. از منظر شهيد صدر، مقصود از اين عدم موافقت، همان مخالفت بوده و گزاره‌هايي را که قرآن درباره آنها سکوت کرده، در بر نمي‌گيرد.
ب. اخباري که حجيت سنت را منوط به موافقت با کتاب يا گواهي يک يا دو شاهد از قرآن فرموده است. ايشان در باره مفاد اين روايات بر اين باور است که:
تفسير مشهور اين دسته از روايات چنين است که هرحديثي که در قرآن کريم بر مضمون آن رهنمودي، هر چند به صورت عموم يا اطلاق يافت نشود که با مدلول حديث سازگار بوده و بر آن گواه باشد، آن حديث مورد پذيرش نيست. ۳
شهيد صدر معتقد است مفاد اين گونه روايات در عرف، مستلزم لغو حجيت خبر واحد است و با آن که خود اين روايات اخبار آحادند، نمي‌توانند مستند باشند و براي الغاي حجيت خبر واحد به خبر واحد نمي‌توان استناد کرد.
ايشان در ادامه، اين قسم از روايات را مخالف قرآن مي‌داند؛ چه از آنها نفي حجيت خبر واحد مطلقاً استفاده شود يا اين که حجيت خبر واحد را به وجود شاهدي از قرآن تخصيص زند؛ زيرا اين روايات مخالف ادله قطعي حجيت خبر ثقه تلقي مي‌شوند. ۴
ج. اخباري که بر نفي حجيت حديث مخالف قرآن دلالت دارد.
محقق بزرگوار ما پس از يک بحث طولاني و مفصل در اين خصوص، نظريه جديدي را در باره معناشناسي و تفسير «مخالفت» ارايه مي‌نمايند که مشکل بخش ديگر را هم حل مي‌کنند. ايشان مخالفت و موافقت احاديث با قرآن را فقط جزيي و مضموني نمي‌داند، بلکه معتقد است که مراد از مخالفت با قرآن، مخالفت با روح عام و کلي قرآن است:
بعيد نيست که مراد از کنار گذاشتن آنچه مخالف قرآن است يا در قرآن شاهدي براي آن يافت نمي‌شود، کنار گذاشتن چيزي باشد که با «روح عام» قرآن کريم ناسازگار است و مانند آن در قرآن يافت نشود. در اين صورت، مراد، اين است که

1.همان..

2.ر.ک : بحوث في علم الاصول، ج ۷، ص ۳۱۴ ـ ۳۳۵.

3.همان، ص ۳۱۹.

4.همان، ص۳۲۲.

صفحه از 58