است.
با توجّه به اين كه ماتريدى، ديدگاه هاى كلامى خود را بر مبناى فقه ابوحنيفه بنا نمود، ابتدا حنفى مذهبان كه بيشتر در نواحى خراسان و فرا رود، ساكن بودند، پيرو او شدند تا حدى كه در سده چهارم، اشعرى بودن يك حنفى، از عجايب و شگفتى ها به شمار مى رفت. امّا بعدها حنفى ها هم اشعرى مسلك شدند و عقايد ابومنصور ماتريدى به تدريج به فراموشى سپرده شد. نكته جالب توجّه اين است كه ابن نديم، نامى از ابومنصور، كتاب ها يا پيروانش نياورده است، در حالى كه در زمان او، افكار ابومنصور در بخش وسيعى از سرزمين هاى اسلامى طرفدار داشت. علّت اصلى اين امر، دورى ماتريديه از مركز سياسى خلافت (عراق) و محل زندگى ابن نديم بوده است.

ب. مذاهب فقهى اهل سنّت

1 . حنفيه

مهم ترين شاخصه فقه ابوحنيفه عثمان بن ثابت زوطى (80 ـ 150 ق)، اتّكا به رأى و قياس و بيزارى از اهل حديث است. به همين دليل، طرفداران او را كه بيشتر عراقى بودند، اصحاب الرأى مى نامند در مقابل حنابله كه به اصحاب حديث مشهورند. ^۱ تأسيس مذهب حنفى قبل از اين دوره بود، ولى تبيين، تدوين و تشريح اصول آن، در اين دوره صورت گرفته است. به عنوان نمونه، ابوعبد اللّه محمّد بن شجاع ثلجى (م 257 ق) كه كتاب هاى تصحيح الآثار، النوادر و المضاربه را نوشت ، به گفته ابن نديم : «فقه ابوحنيفه را شكافته و دلائلى بر آن آورده و علل آن را روشن نموده و با احاديث تقويت كرده و در سينه ها جايگزينش كرده». ^۲