بود كه ابوالحسن در فقه پيرو احمد بن حنبل بود و خود گفته است: «عقيده مذهب ما عبارت است از تمسّك به قرآن و حديث ... ما بر اين جمله و آنچه احمد بن حنبل معتقد بود، قايليم و با مخالفان او مخالف». ^۱
بر خلاف حنابله، شافعى ها و مالكى ها، پيرو كلام اشعرى شدند و بعدها در زمان قدرت خواجه نظام الملك طوسى (485 ـ 408ق) شافعى مذهب اين مكتب، در ميان اهل سنّت از جايگاه ويژه اى برخوردار شد و در مدارس نظاميه، اصول آن تدريس شد و مشهورترين علماى اشعرى مسلك مانند ابوبكر باقلانى (م 403 ق)، ابن فورك (م 400 ق)، عبد القاهر بغدادى (م 429 ق)، امام الحرمين جوينى (م 478 ق) و امام محمّد غزالى (م 505 ق) ^۲ همه در قرن پنج و شش زندگى و فعاليت داشتند كه خارج از بحث ما است.

3. ماتريديه

پيروان ابومنصور محمّد بن محمّد ماتريدى، ملقّب به امام الهدى (250 ـ 333 ق) هستند. وى از اهالى محلّه ماتريد سمرقند بود و قبل از ابوالحسن اشعرى، عَلَم مخالفت با معتزله را در شرق سرزمين هاى اسلامى برافراشت و آثارى چون التوحيد، المقالات، ردّ الأدلّة للكعبى، أوهام المعتزله و تأويلات القرآن را تأليف نمود. با وجود اشتراك اشعرى و ماتريدى در مخالفت با معتزله، اختلاف هاى بين اين دو بسيار زياد است تا جايى كه مى توان گفت ابومنصور ماتريدى، با تمام اصول اشعرى مخالفت كرده است و مانند معتزله بيشتر به استدلال هاى عقلى تكيه كرده است. او براى انسان در اعمال، قائل به اختيار است، حسن و قبح را عقلى مى داند، ظلم را از ناحيه خدا نمى داند، تمام افعال خدا را مبنى بر مصلحت مى داند و ... ، كه اغلب بر خلاف گفته هاى اشعرى