تدوين «الكافى» در عصر پويايى علمى فرقه ها و مذاهب اسلامى

اسماعيل رضايى برجكى

چكيده

پس از رحلت پيامبر اسلام و به تدريج، طى سال هاى بعد ، جريان فرقه سازى و شعبه گرايى، با رشد فزاينده اى روبه رو شد. بويژه با توسعه قلمرو اسلام در ميان اقوام صاحب تمدن و ورود افكار جديد به جامعه مسلمانان در اواخر قرن اوّل و اوايل قرن دوم، اين روند، سرعت بيشترى به خود گرفت و تا نيمه قرن سوم ، نماى كلّى فرقه هاى اسلامى، شكل گرفت .
در اين نوشتار، با شناخت وضعيت فرهنگى و سياسى فِرَق اسلامى در دوره كلينى ، گزارش مختصرى از تلاش دانشمندان هر يك از فرقه ها براى تبيين ، نظام مندسازى ، پاسخ به مخالفان و تبليغ مذهب خود، ارائه شده است تا با فضايى كه در آن، كتابِ شريف الكافى نوشته شده، اهميت تلاش مرحوم كلينى، بهتر شناخته شود .
كليدواژه ها: معتزله ، اشاعره ، ماتريديه ، حنفيه ، مالكيه ، شافعيه ، حنابله ، جريريه ، ظاهريه ، زيديه ، اسماعيليه.
يكى از مسائل فراروى اديان الهى، مذاهب و مكاتب انسانى در طول تاريخ، فرقه سازى و گروه بندى پيروان و طرفداران بوده است و هر ميزان دين يا مسلك، در گستره زمانى و مكانىِ بيشترى رشد و دوام داشته باشد، اين جريان، در آن بيشتر