كاوشي در باره تبويب الكافي - صفحه 120

ج . علّامه مجلسى (م 1111ق)

روش ايشان در بحار الأنوار نشان مى دهد كه در چينش كتاب خود ، به چينش الكافى و عناوين ابواب آن ، توجّه داشته و از آن سود جست است ، مانند :
1. نام «كتاب العقل و العلم و الجهل» با كتاب الكافى يكسان است. از جمله امتيازات ابواب مربوط به عقل در بحار الأنوار ، بر چينش ابواب مربوط بدان در الكافى ، آن است كه علّامه ، ابواب مربوط به عقل را به باب هاى جزئى تر تقسيم بندى كرده است ، در حالى كه «كتاب العقل» الكافى ، هيچ بابى ندارد. نكته مهم درباره اين كتاب ، آن است كه علّامه نيز مانند كلينى ، اين كتاب را نخستين كتاب بحار الأنوار ، قرار داده است.
2. نام «كتاب التوحيد» و «كتاب الإيمان و الكفر» نيز با الكافى يكسان است.
3. در ميان ابواب كتاب هاى بحار الأنوار ، شمار ابوابى كه عناوين آنها به عناوين ابواب الكافى ، نزديك يا با آن دقيقا يكسان باشند ، كم نيستند مانند : «باب فرض العلم و وجوب طلبه و الحثّ عليه و ثواب العالم و المتعلّم» ؛ ۱ «سؤال العالم و تذاكره و إتيان بابه» ؛ ۲ «حقّ العالم» ؛ ۳ «صفات العلماء و أصنافهم» ؛ ۴ «باب البدع و الرّأى و المقاييس» ؛ ۵ «باب طينة المؤمن و خروجه من الكافر و...» ؛ ۶ «باب قلّة عدد المؤمنين» ؛ ۷ «باب أنّ المؤمن مكفَّر» ؛ ۸ «باب نسبة الإسلام» ؛ ۹ «باب الشرايع» ؛ ۱۰ «باب أنّ العمل جزء الإيمان و أنّ الإيمان مبثوت على الجوارح» ۱۱ و باب هاى فراوان ديگر.
چينش ابواب نيز دست كم در برخى كتاب ها با چينش الكافى ، بسيار نزديك است. براى نمونه ، در «كتاب الإيمان و الكفر» علّامه نيز مانند كلينى ، ابواب مربوط به طينت مؤمن و عالم ذرّ و ميثاق الهى را در آغاز آورده است.
از باب 24 ـ كه نسبت به همه كتاب الإيمان، از باب هاى آغازين به شمار مى آيد ـ ۱۲ به بعد ، ابوابى درباره تفاوت اسلام و ايمان و بايسته ها و بنيان هاى هر يك به چشم مى خورد و از باب 38 به بعد ، ابواب مكارم الأخلاق و خوى هاى پسنديده گشوده مى شود و از باب 98 به بعد ، سخن از كفر، پايه هاى آن و خوى هاى نكوهيده است. اين چينش كلّى ، با آن كه در جزئيات ابواب ، با الكافى ، تفاوت هاى زيادى دارد ، ولى بر روى هم ، از نظر جهتگيرى و روند كلّى كتاب ، به آن نزديك است. نزديك به همين گونه چينش را مى توان در كتاب هاى ديگر بحار الأنوار نيز يافت.

1.بحار الأنوار، ج ۱، ص ۱۶۲.

2.همان ، ج ۱، ص ۱۹۶.

3.همان ، ج ۲، ص ۴۰.

4.همان ، ص ۴۵.

5.همان ، ص ۲۸۳.

6.همان ، ج ۶۴ ، ص ۷۷.

7.همان ، ص ۱۵۷.

8.همان ، ص ۲۵۹.

9.همان ، ج ۶۵ ، ص ۳۰۹.

10.همان ، ص ۳۱۷.

11.همان ، ج ۶۶، ص ۱۸.

12.«كتاب الإيمان و الكفر» بحار الأنوار ، بر روى هم ، ۱۴۵ باب دارد .

صفحه از 158