جايگاه و بازتاب هاى كلامى كتاب «الكافى» در بازسازى مذهب شيعه

على معمورى

چكيده

در اين نوشتار ، به بحث و بررسى ابعاد كلامى كتاب الكافى و نقش آن در شكل گيرى تفكّر كلامى شيعه پرداخته مى شود . از اين رو ، نگارنده ، ابتدا به زمينه هاى تاريخى و انگيزه هاى تدوين كتاب شريف الكافى اشاره نموده و وضعيت شيعه در عصر تدوين اين كتاب و پس از آن را از نظر كلامى بررسى مى نمايد . وى معتقد است كه تدوين كتاب الكافى ، با توجّه به محتواى كلامى حجم معتنابهى از روايات مندرج در آن ، توانسته است در يكى از بحرانى ترين دوره هاى تاريخى مذهب شيعه ، به كمك او بيايد و در بازسازى تفكّرات كلامى آنان ، نقش به سزايى داشته باشد . نگارنده ، با توجّه به فضاى سياسى عصر كلينى (بويژه منازعات فِرَق و مذاهب در اين دوره) ، قرن سوم و چهارم را اوج تدوين متون مختلف حديثى شيعه و اهل سنّت عنوان كرده و معتقد است كه با توجّه به ارتباط كلينى با نوّاب اربعه ، تدوين كتاب الكافى را با اهميت نموده و آن را مورد توجّه ويژه شيعيان نموده است .
در قسمتى ديگر از مقاله ، به معرفى ابواب مختلف كلامى روايات الكافى مانند «كتاب العقل و الجهل» ، «كتاب فضل العلم» ، «كتاب التوحيد» ، «كتاب الحجّه» و «كتاب الكفر و الايمان» پرداخته و نتيجه گرفته است كه شيخ كلينى ، با تدوين روايات كلامى ، بخش مهمّى از پازل از هم گسسته مذهب شيعه را از نو سامان بخشى نموده و راه پاسخگويى به بسيارى از شبهات ساير فرق كلامى (مانند فطحيه مرجئه ، اسماعيليه و ... ) نسبت به شيعه را هموار نموده است .
كليدواژه ها : تدوين الكافى ، كلام شيعه ، كلينى و نوّاب اربعه ، روايات كلامى .