اللّه نزل بها جبرائيل على محمّد عليهماالسلام . ۱
امام، تعبير «بمحمد» را در قرائت آيه افزوده اند و در پى آن عبارت: هكذا... را آورده اند . مشابه اين حديث ، احاديثى ديگر نيز هست . ۲ محتوا و سبك اين احاديث ، با توجه به شرح واژه هاى «تنزيل» و«تأويل» (كه خواهد آمد) به خوبى نشان مى دهد كه مراد از اين زياده ها، شرح و تفسير آيه، به عنوان تأويل و يا تنزيل از جانب خداست . در واقع ، امام معصوم عليه السلام با تعبير «هكذا نزل جبرائيل؛ جبرئيل آيه را اين چنين نازل كرد» ، بر اين مطلب تأكيد مى ورزند كه اگر آيه را با اين معنايى كه گفتيم ، درك شود ، به مقصود خدا به همان گونه كه جبرئيل نازل كرده ، راه يافته ايد ، در غير اين صورت ، از واقعيت آيه دور شده ايد و اين نازل از جانب خدا نخواهد بود. بر فرض هم كه تعبير «هكذا نزل» ، ظهور در معناى آيه نداشته باشد ، به قرينه ادله سلامت قرآن از تحريف به آن ظهور مى بخشد.
محقّقان اماميه نيز همين معنا را از اين احاديث برداشت كرده اند ؛ از جمله: علّامه مجلسى ۳ و سيّد على بن طاووس (م 644 ق) كه در شرح حديثى از اين دست در مناقب ابن مغازلى شافعى مى گويد:
پاره اى از الفاظ مذكور كه بر پيغمبر صلى الله عليه و آله وسلم نازل شده ، آيات قرآن و پاره اى ديگر تأويل آنهاست . ۴
شاهد بر اين كه اين نوع تعابير براى شرح و تفسير آيه است، از مقايسه بين چند حديث كه در آنها تعابير گوناگون براى افاده يك معنا به كار رفته است ، به دست مى آيد . براى نمونه در تفسير آيه شريفه : « «كُلّ شى ءٍ هالِكٌ إلّا وَجْههُ» ؛ ۵ همه چيز از بين
1.الكافى ، ج ۸، ص رقم ۲۰۸.
2.همان ، ج ۱، ص ۴۲۱ و ص ۴۲۵ و ج ۸ ، ص ۲۰۴ ـ ۲۰۵ .
3.مرآة العقول ، ج ۵، ص ۵۷.
4.به نقل از: همان ، ص ۵۸ .
5.سوره قصص ، آيه ۲۸.
