بررسی ديدگاه‌‌های رجالی اهل سنت درباره جابر جعفی - صفحه 197

جصاص، نيز مي‌نويسد:
جابر از کساني است که هيچ امري بدو اثبات نمي‌شود. از او اموري حکايت شده که سبب عدم قبول روايت او است؛ مانند اعتقاد به رجعت چنان که گفته‌اند. او در بيشتر رواياتش کذاب بود. جماعتي از پيشوايان سلف نيز به کذب او گواهي داده‌اند ۱ .
برخي از مشايخ حديث و رجال اهل تسنن نيز او را مدلّس خوانده‌اند ۲ .
چنين اتهاماتي را نمي‌توان پذيرفت، زيرا متهم کردن او به کذب ريشه در شيعه بودن وي و اعتقاداتي چون رجعت و علم لدني ائمه عليهم السلام دارد ۳ و گذشته از اين از ميان معاصران سني وي، بزرگاني چون سفيان ثوري، وکيع بن جراح، شعبة بن حجاج و زهير بن معاويه به صداقت وي در نقل حديث گواهي داده‌اند. ابو داوود طيالسي از عبد الرحمن بن مهدي و وکيع و آن دو از سفيان ثوري شنيده‌اند: «در نقل حديث کسي را با تقواتر و پارساتر از جابر نديدم» ۴ به نقل از شافعي، سفيان چنان اعتقادي به جابر داشته که به شعبه مي‌گفته اگر عليه جابر جعفي چيزي بگويي، من نيز عليه تو سخن خواهم گفت. ۵ وکيع، وثاقت وي را غير قابل ترديد دانسته است. شعبه و زهير بن معاويه، با تعابيري چون «صدوق» ۶ ، «من اوثق الناس» ۷ و «من اصدق الناس» ۸ از وي ياد کرده‌اند ۹ . ابو داوود از شعبه درباره رد شبهه مدلس بودن جابر جعفي چنين نقل کرده است:
به گفته اين ديوانگان و نابخردان که در باب جابر اندر ترديد هستند، منگريد؛ آيا وي تا به حال از کسي که نديده، نقل نموده است؟ ۱۰
به غير از مواردي که ذکر شد، شريک بن عبد الله نخعي نيز بر عدالت جابر گواهي داده است ۱۱ . شگفت آن‌جاست که ابوحاتم رازي سخنانِ شعبه و ثوري را ـ که متضمن مدح جابر است ـ به سود

1.. «فإن جابراً ممن لا تثبت به حجة لأمور حكيت عنه تسقط روايته، منها أنه كان يقول بالرجعة علي ما حكي، وكان يكذب في كثير مما يرويه، وقد كذبه قوم من أئمة السلف» ( احکام القرآن، ج ۱، ‌ص ۱۸).

2.. الطبقات الکبري، ج ۶، ‌ص ۳۴۵؛ معرفة الثقات، ج ۱، ‌ص ۲۶۴؛ التبيين لأسماء المدلسين، ‌ص ۱۸؛ طبقات المدلسين، ‌ص ۵۳؛ جالب آن جا است که ابن سعد، سبط ابن العجمي و ابن حجر مدلس بودن وي را از سفيان ثوري نقل کرده‌اند حال آن که سفيان ثوري جابر را توثيق کرده و او را پرهيزکارترين فرد در امر حديث معرفي کرده است (ر.ک: ادامه همين بخش) گفتني است در منظومه شمس‌الدين ذهبي در اسامي مدلسان، نام جابر جعفي پيش از همه ذکر شده است: خذ المدلسين يا ذا الفكر * جابر الجعفي ثم الزهري والحسن البصري ...؛ ابومحمود مقدسي از شاگردان ذهبي نيز نام جابر را در منظومه خود در باب اسامي مدلسان آورده است (ر.ک: طبقات المدلسين، ‌ص ۶۹، ۷۱).

3.. ر.ک: تاريخ يحيي بن معين، همان.

4.. ما رأيت أحدا قط أورع في الحديث من جابر؛ مسند ابن جعد، ‌ص ۲۹۱ (ر.ک: رجال الکشي، ‌ص ۱۹۵).

5.. تهذيب التهذيب، ج۲، ‌ص ۴۲.

6.. بسيار راستگو.

7.. از معتمدترين مردم.

8.. از راستگو‌ترين مردم.

9.. الجرح والتعديل، ج۲، ‌ص۴۹۷، ۴۹۸؛ ميزان الاعتدال، ج۱، ‌ص۳۷۹؛ ر.ک: «درنگي در شخصيت حديثي جابربن يزيدجعفي»، ‌ص۱۰۲، ۱۰۳.

10.. «لا تنظروا إلي هؤلاء المجانين الذين يقعون في جابر هل جاءكم من أحد لم يلقه» (مسند ابن جعد، ‌ص ۲۹۱).

11.. العلل، ج ۲، ‌ص ۴۳۳.

صفحه از 210