عرب با آنها آشنا شده است .
سه . در بعضى قطعات ، مطلب با تقسيمات فلسفى بيان گرديده كه آن هم بعد از قرن دوم و بعد از ظهور فلسفه در بين مسلمانان ، عرب با آن آشنا شده است .
چهار . ابياتى مُشعر بر اسرار حروف در اين ديوان ديده مى شود كه در عصر على عليه السلام چنين موضوعاتى در ميان عرب ، سابقه نداشته و ابن خَلدون تصريح كرده كه علم اسرار حروف ، پس از صدر اوّل ، انتشار يافته است . ^۱
پنج . در اين ديوان ، معمّا هست ؛ در صورتى كه در عصر اميرالمؤمنين عليه السلام معمّا و لُغَز نبوده است .
شش . اغلب ابيات اين ديوانْ از لحاظ ادبى چنان نيست كه لايق مقام فصاحت و بلاغت امام باشد . ^۲

كتابشناسى چاپى

در اين بخش ، آنچه با ديوانْ مرتبط است و تاكنون به چاپ رسيده ، در دو بخش «متن» و «ترجمه و شرح» معرفى مى شود . گفتنى است كه ديوان هاى چاپ شده ، همه به ترتيب الفبايى قافيه ها تنظيم شده اند ؛ اما در حجم و تعداد اشعار ، تفاوت هاى بسيار دارند و از 190 قطعه ، تا 355 قطعه ، 374 قطعه ، 506 قطعه و 455 قطعه ، متفاوت اند . فقط يكى از اين ديوان ها بر حسب موضوعْ تنظيم شده است كه در بخش پيشين نيز از آن ياد شد .

الف . متن

1 . ديوان الامام على بن أبى طالب ، جمع و ترتيب : عبدالعزيز الكرم ، مؤسسة الكتب الثقافية ، 1049 ق / 1988 م ، 112 ص ، داراى 355 قطعه شعر ، همراه با پاورقى هاى