است و از اين رو ادلّه حجيّت خبر ثقه ، آن را شامل نمى گردد ـ زيرا اين ادلّه شامل خبر حدسى نيست ـ ، . . . [پاسخْ اين است كه ]صاحبان كتب تراجم گفته اند از زمان حسن بن محبوب تا زمان شيخ طوسى ، بيش از يكصد كتاب در علم رجال تأليف شده است . ۱
با تأسّف ، از اين آثار ، جز دو مورد ياد شده ، چيزى در دست نيست .
نجاشى در كتاب الرجال خود از نزديك به پنجاه كتاب در زمينه : رجال ، جرح وتعديل ، ممدوحان و مذمومان ، ياد مى كند ۲ و شيخ طوسى در الفهرست ، از هيجده اثر . ۳
تعابير نجاشى در كتاب الرجال ، نشان مى دهد كه وى تعداد معتنابهى از اين آثار را ديده است ، تعابيرى مانند : وأجازنى جميعَ كتبه ، ۴ قرأتُ بعضها على والدى ، ۵
نَقلتُها من خطّ أبي العباس ، ۶ قرأتُ كتابَه المسمّى «كتاب الكرّ والفرّ» ۷ و يا تعبير : ما رأيت هذا الكتاب . ۸
يك نمونه از كتاب هاى قابل بازيابى از درون الرجال نجاشى و ديگر كتب رجال ،
1.معجم رجال الحديث ، ج۱ ، ص۴۱ ـ ۴۲ .
2.ر .ك : رجال النجاشى ، ش۷ ، ۱۱ ، ۲۴ ، ۳۰ ، ۴۱ ، ۵۱ ، ۷۲ ، ۸۸ ، ۱۱۱ ، ۱۱۴ ، ۱۲۵ ، ۱۳۰ ، ۱۷۵ ، ۱۷۹ ، ۱۸۲ ، ۱۹۶ ، ۲۰۷ ، ۲۲۵ ، ۲۳۳ ، ۲۴۹ ، ۲۵۶ ، ۲۶۰ ، ۳۳۶ ، ۳۳۹ ، ۳۶۴ ، ۳۷۰ ، ۴۸۵ ، ۴۸۷ ، ۵۶۳ ، ۵۷۳ ، ۶۷۶ ، ۶۷۸ ، ۸۹۹ ، ۹۴۳ ، ۱۰۱۸ ، ۱۰۲۶ ، ۱۰۴۹ ، ۱۰۶۸ و ۱۰۷۳ .
3.ر .ك : الفهرست ، الطوسى ، ش۶۵ ، ۷۱ ، ۷۲ ، ۷۸ ، ۸۶ ، ۹۹ ، ۱۰۰ ، ۱۱۷ ، ۳۱۲ ، ۳۱۶ ، ۳۹۰ ، ۳۹۱ ، ۴۲۴ ، ۶۱۴ ، ۶۲۲ ، ۷۱۰ و ۷۱۴ .
4.رجال النجاشى ، ص۳۹۸ .
5.همان ، ص۳۹۲ .
6.همان ، ص۴۴ .
7.همان ، ص۴۸ .
