زدند ، ولى اين جهت گيرى به هر حال در يك دوره هايى به دليل اين كه با نقد و چون و چرا همراه بود ، كم كم تا حدودى به وفاقى رسيد و به يك مكتب تبديل شد كه در كنار بقيه مكاتب جاى خود را باز كرد. ولى خوب باز آن ايده كلى را داشت؛ يعنى يك نوع جامعه شناسى متعهد به وجود آورد .
به هر حال ، اين كارى كه شما روى حديث مى كنيد ، در واقع يك كار تاريخى و جامعه شناسى تاريخى است كه حوادثى در گذشته و در يك دوره و عصر معيّن اتفاق افتاده ، و حديث براى تحليل آن عصر خيلى اثر مهمى دارد .

6 . توجه به روش شهيد صدر

آيا در ميان متفكران معاصر ، كسى شيوه اى ارائه داده كه بتوان براساس آن در مورد احاديث اجتماعى تحقيق كرد؟

كارى را مرحوم آيت اللّه سيد محمدباقر صدر رحمه الله روى سنت هاى تاريخى در قرآن شروع كرد . اين شروع خوبى است ، به شرطى كه ادامه پيدا بكند . منتهى همان طور كه گفته ، بايد ديگران بپذيرند كه آن كارى كه شما مى كنيد ، منطق درست علمى دارد . بنابراين ، اگر بخواهيد مسايل اجتماعى ، مسايل رفاه اجتماعى ، يا شيوه حكومت كردن ، شيوه روابط اجتاعى يا خانواده را بررسى بكنيد ، اين ها مى تواند در جاى ، خود يك مجموعه باشد و از دو زاويه مورد بررسى قرار گيرد:
1. يك جهت ، جهت اسلامى كه عرض كرديم بررسى ايدئولوژيكِ يك موضوع اجتماعى است .
2. يك وقت هم مى خواهيد بگويد كه اين جامعه شناسى است كه بايد رابطه علت و معلولى و روابط علمى در بيان پديده هاى اجتماعى ملاحظه شود.
اين مسأله دوم ، مسأله مهم ترى است؛ يعنى از نظر علمى ، نه از نظر اعتقادى ، ولى رسيدن به آن هم به همان نسبت مشكل است؛ چون همه اين ها براساس اعتقادات شكل مى گيرد و براساس اعتقادات بيان شده است . يك وقت هم مى گوييم اين ها قانون زندگى و قوانينى است كه مى تواند بهبود زندگى ، رفاه اجتماعى ، يا يك نوع روابط اجتماعى را تنظيم كند. پس در نهايت ، ما به اين مى رسيم كه جامعه سالمِ مورد نظر اسلام چه بود. اگر بخواهيم در سطح كلان به آن برسيم ، اين يك نظام فكرى است ، ولى بايد ديد كه آيا هدف مطلوب شما همين است ؟