ساز و كار درون

اگر جوان ، در عمق وجود و وجدان و فطرت خويش خوب بنگرد، درخواهد يافت كه معمولاً پذيرش استدلال هاى منطقى و آگاهى يافتن از علّت كارها و انصاف دادن در برخوردها و واقع بينى و واقع انديشى در موضوعات، او را در تشخيص درست و ارزيابى صحيح از امور و حوادث، بسيار كمك مى كند. مهم، فهم صحيح و همه جانبه مسائل و دريافت درست موضوعات است و تعقّل و تفكّر درباره علّت حوادث و رويدادها و عوارض جنبى و عواقب آنها مانع بروز هيجان هاى افراطى، عصبانيت هاى نابه جا و يا رفتارهاى نامناسب ديگر مى شود؛ چرا كه اندكى انديشيدن پيش از هر كار، خود به خود، انسان را به طرف كارهاى درست و شايسته و انجام دادن آنها به پيش مى برد:
تفكّر، انسان را به سوى نيكى و نيك رفتارى فرا مى خواند.^۱
ديدگاه ها و قضاوت هاى يك جانبه و يك بُعدى جوان درباره رفتار ديگران (رفتارى كه مورد نقد و ارزيابى قرار نگرفته) و همچنين داشتن خواسته هاى ثابت و كليشه اى از افراد (به علت كم تجربگى) و حتمى دانستن بايدها و نبايدهاى سليقه اىِ خود درباره رفتار ديگر انسان ها و داشتن توقّعات زورمدارانه از ديگران (بدون مشورت با آنان و يا نظرخواهى از آنان) و نيز نداشتن روحيه انعطاف پذيرى، ريشه و اساس بروز هيجان هاى افراطى و عصبانيت ها و عكس العمل هاى نابه جا و احيانا رفتار نامعقولانه جوان را تشكيل مى دهند.
برخى احساسات و هيجان ها ، با اهداف و مقاصد ما هماهنگى دارند و موجب نشاط و افزايش انگيزه ما در كارها مى شوند، به طورى كه كمك مى كنند تا با تلاش، به اهداف ارزشمند خود دست يابيم. اين گونه احساسات و عواطف را «هيجان هاى مثبت» نام مى نهند.
گاهى هيجان ها و احساساتى ظهور مى يابند كه مانع دستيابى ما به اهداف و مقاصد ارزشمند مى شوند؛ يعنى بروز آنها همراه با حالت افسردگى، عصبانيّت، نارضايتى، تأسّف و فشار و خشونت است كه عملاً انسان را از رسيدن به اهداف و مقاصد والا ، باز مى دارند. اين گونه هيجان ها را «هيجان هاى منفى» نام نهاده اند.