مقدمه

گفته شده است: «تاريخ راستين هر سرزمين را در سطر سطر صفحات جهانگردان واقع بين و يا در لابه لاى كلمات خاطرات و يادداشتهاى اشخاص و دولتمردان بى غرض بايست جست و جو كرد». البته بايد در نظر داشت كه اين گونه نوشته ها، بخصوص سفرنامه ها از اطلاعات ناقص و داوريهاى ناروا خالى نيست و تنها پس از پژوهش و تطبيق منابع مختلف موجود با اين آثار، مى توان اظهار نظر كرد. خلاصه آنكه بايد آنها را از اسباب و مآخذ تحقيق به شمار آورد، نه از كتب مبتنى بر پژوهش.
اما يك نكته را نبايد از نظر دور داشت و آن اينكه بدانيم نظر ديگران در مورد اوضاع سياسى ـ اجتماعى شهر و ديار ما چيست و آنها ما را چگونه مى بينند. قديم ترين سفرنامه به جامانده در مورد شهر رى از ابودلف است كه در سال 341 نوشته شده است. و البته قديم ترين سفرنامه فرنگى نيز از آنِ كلاويخو است كه در سال 1404م / 806ق از رى گذشته و در سفرنامه خود از آنجا سخن گفته است.
سفرنامه هايى كه ملاحظه مى كنيد، بيشتر متعلق به فرنگيان است و معدودى هم از آنِ ايرانيان. فرنگيان در سفرنامه هاى خود بيشتر از آثار باستانى رى و عظمت و شكوه گذشته رى دادِ سخن داده اند. و البته گاهى هم نيم نگاهى به حضرت عبدالعظيم و چهره مذهبى رى داشته اند.
سفر نامه ها به ترتيب تاريخ مرتب شده اند و ابتداى هريك شما و دورنمايى از مطالب آنها ارايه شده است.