آموزه هاي حديث عرض دين حضرت عبدالعظيم حسني (ع) - صفحه 148

به معناى مالك دانسته اند. و در نهايت، برخى مفسران ربوبيت خدا را به معناى خلقت و ابقاى چيزى همراه با اتقان و نظم دانسته اند. ۱
امّا ربّ در لغت به معانى خالق، مالك، سيد و آقا و نيز مُصلح آمده است. از اطلاقات مختلف ربّ در لغت عرب مى توان استنباط كرد كه در هر اطلاقى ممكن است برخى از اين معانى به كار رود؛ مثلاً «ربّ القدم» به معناى «سيد القدم» است و «ربّ المال» به معناى «مالك المال». ۲ امّا اين كلمه وقتى در مورد خدا به كار مى رود ظاهراً همه معانى مذكور مورد عنايت است. بر اين اساس، ربوبيت خدا نسبت به موجودات جهان به اين معنى خواهد بود كه او جهان را خلق كرده و مالك و سيد و مولاى حقيقى جهان است و اصلاح تكوينى و تشريعى جهان از آنِ او است. اين معناى ربّ، منحصر در خدا است و در مورد موجودات ديگر صادق نيست. گذشته از لغت، در احاديث و ادعيه اهل بيت عليهم السلام شواهدى بر اين معنا يافت مى شود كه ذكر آنها بحث را به درازا خواهد كشاند.

«و مالكه»

در اين عبارت مالكيت هر چيز به خدا نسبت داده شده است. مالك اسم فاعل از ريشه «ملك» است. اين كلمه در اصل لغت به معناى قدرت و تسلط و احاطه بر چيزى است. ۳ بنابراين مالكيت خدا بر جهان به معناى تسلط و سلطنت بر جهان است و از آنجا كه تسلط و سلطنت مطلق بر اشياى عالم تنها از آنِ خالق جهان است، مالكيت مطلق و بى قيد و شرط منحصر به خدا است و ديگر مالكيتها به اذن و اجازه خدا و مقيّد و مشروط به احكام الهى است.

1.مناهج البيان، ج ۱، ص ۱۱۲ ـ ۱۱۳.

2.ر.ك: الصحاح؛ المصباح المنير؛ معجم مقاييس اللغة؛ ترتيب كتاب العين، ماده «ربب».

3.ر.ك: معجم مقاييس اللغة؛ لسان العرب؛ تاج العروس، ماده «ملك».

صفحه از 160