درآمدي برغيبت‌نگاري(بررسي کتاب‌هاي غيبت تا قرن پنجم هجري) - صفحه 119

3. حسن بن علي بن ابي حمزه بطائني. وي معروف به «سالم بطائني» و از سران و مروّجان واقفيه است. تمام رجاليان شيعي، او را جرح کرده‌اند و از الفاظي نظير: کذّاب، ملعون (رجال الکشّي: ص 443 و 552)، مورد طعن واقع شده (رجال النجاشي: 69 ش 167)، متروک الروايه (رجال أبي داوود: ص 121 ش 440) و... در توصيف او استفاده کرده‌اند. در ميان آثار علمي او چند کتاب در موضوع غيبت ديده مي‌شود که عبارت‌اند از: الغيبة، القائم الصغير، الفتن يا الملاحم و الرجعة (رجال النجاشي: ص 69 ش 167).
4. حسن بن محمّد بن سماعه. وي از اصحاب امام کاظم( است (الرجال الطوسي: ص 335). او از فقها و بزرگان واقفيه است که در اعتقادات خود، متعصّب بوده است (رجال النجاشي: ص 57 ش 135). نجاشي و ابن داوود، او را ثقه معرّفي کرده‌اند (رجال النجاشي: ص 57 ش 135؛ رجال أبي داوود: ص 386). ابن سماعه، نويسند‌ه‌اي چيره‌دست بوده و او را «جيد التصانيف» دانسته‌اند (الفهرست، طوسي: ص 103 ش 193). وي، سي کتاب فقهي را به نيکويي تدوين کرد (همان‌جا. نيز، ر.ک: معالم العلماء: 72 ش 213). برپايي مجالس درسي گوناگون، يکي ديگر از تلاش‌هاي علمي اوست. در شمارِ آثار نوشتاري او کتاب الغيبة موجود است (رجال النجاشي: ص 57 ش 135، الفهرست: ص 103 ش 193؛ معالم العلماء: ص 72 ش 213).
ابن سماعه به سال 263 ق، در شهر کوفه درگذشت (رجال النجاشي: ص 57 ش 135، الفهرست: ص 103 ش 193).
5. علي بن محمّد بن علي بن عمر بن رياح. جدّ اعلاي او عمر بن رياح، از شاگردان و راويات امام صادق( است. (رجال النجاشي: ص 265 ش 691)؛ امّا علي بن محمّد، روايتي از امامان( ندارد و شيخ طوسي، او را در شمارِ: «من لم يرو عن أحدهم(» ياد کرده است (رجال الطوسي: ص 434).
علي بن محمّد، اگر چه واقفي است، ولي صاحبان رجال، او را ستوده‌اند. نجاشي، او را چنين توصيف کرده است: «کاث ثقة في الحديث... صحيح الرواية، ثبتاً، معتمداً علي ما يرويه». او چندين کتاب تدوين کرده که کتاب الغيبة يکي از آنهاست. نجاشي، با دو واسطه کتاب‌هاي او را روايت مي‌کند (رجال النجاشي: ص 265 ش 691).
6. علي بن عمر اعرج. وي از ياران زکريا بن محمّد مؤمن است (همان: ص 256 ش 670). زکريا، از راويان و ياران امام صادق و امام کاظم( بود، ولي واقفي شد و گفتگوي او با امام رضا( در مسجد الحرام، نشان از واقفي بودن او دارد (همان: ص 172 ش 453).
علي بن عمر را در نقل حديث، ضعيف دانسته‌اند. او کتابي با عنوان الغيبة تدوين کرده است. عبيد الله بن احمد نهيک ـ که از رجال ثقه اماميه است ـ ، شاگرد اوست و کتاب‌هاي وي را به نسل بعد، منتقل نموده است (همان: ص 256 ص 670).

صفحه از 121