درآمدي برغيبت‌نگاري(بررسي کتاب‌هاي غيبت تا قرن پنجم هجري) - صفحه 114

در فهرست آثار وي، دو کتاب مرتبط با غيبت‌نگاري ديده مي‌شود: نخست، إزالة الران عن قلوب الإخوان في معني الغيبة (الفهرست: ص 392 ش 602). در رجال النجاشي، اين کتاب بدون پسوندِ «في معني الغيبة» آمده است (ر.ک: الفهرست، ابن نديم: ص 246) و ديگري التحير (رجال النجاشي: ص 385 ش 1047). احتمال دارد که اين کتاب، فقهي و به معناي شک باشد، بويژه آن که نجاشي آن را پس از کتاب‌هاي فقهي آورده است.
گفينت است که دانشمندان آن دوران، از عصر غيبت با عناويني همچون حيرت، تحير، هفتيه، هفيه و... ياد مي‌کردند. شيخ طوسي، نام او را در اين باب: «من لم يرو عن أحدهم(» آورده است (رجال الطوسي: ص 108 ش 447) و با يک واسطه، کتاب‌هايش را روايت مي‌کند. ابن نديم، او را «قريب العهد» خوانده است (الفهرست، ابن نديم: ص 246).
11. محمّد بن احمد بن عبد الله بن قضاعه. وي معروف به «ابو عبد الله صفواني»، معاصر کليني (م 329 ق) و از نسل صفوان بن مهران جمّال است (رجال النجاشي: ص 393 ش 1050) و اين چنين، او را ستوده‌اند: شيخ الطائفه، ثقه، فقيه و فاضل (همان‌جا). کراماتي از او صادر شده که حتّي سلطان سنّي زمانه نيز شيفته او گرديد (همان‌جا). او از اساتيد تلّعُکبري (م 385 ق)، شيخ مفيد (م 413 ق) و احمد بن نوح سيرافي است و از علي بن ابراهيم (استاد کليني)، روايت نقل کرده است (رجال النجاشي: ص 393 ش 1050؛ الفهرست، طوسي: ص 390 ش 600). از آثار او مي‌توان به الغيبة و کشف الحيرة (رجال النجاشي: ص 393 ش 1050) و الکشف و الحجّة اشاره کرد (الفهرست: ص 300 ش 600). احتمال دارد اين کتاب، کتاب الغيبة و کشف الحيرة باشد که نجاشي نام برده است.
12. محمد بن حسن بن حمزه جعفري (م 463 ق). وي معروف به «ابو يعلي»، جانشين شيخ مفيد در مجالس درسي او بود. او در فقه و کلام، توانمند بوده و کتابي با عنوان المسألة في مولد صاحب الزمان( نوشته است (رجال النجاشي: ص 404 ش 1070).
13. محمّد بن حسن بن علي طوسي (م 460 ق). وي معروف به «شيخ طوسي» و از بزرگان و ستارگان پُرفروغ شيعه اماميه در قرن پنجم است. او دانشمندي پُرکار، فقيهي توانمند و متکلّمي خردمند بود که پس از سيد مرتضي علم الهدي، بزرگِ شيعيان جهان گرديد. او کتاب‌هاي بسيار و ارزشمندي نگاشته است. در ميان کتاب‌هاي کلامي او، الغيبة (الفهرست، طوسي: ص 447 ش 714) به شيوه‌اي بديع تدوين شده است. اين اثر او ـ که تاکنون جاودانه است ـ ، با استفاده از احاديث و استدلال‌هاي کلامي عرضه گرديده و داراي باب‌هاي زيبا و موضوعات جذّاب درباره امام مهدي( و غيبت آن حضرت است.
14. هبة الله بن احمد بن محمّد کاتب. وي معروف به «ابن برنيه» نوه دختري محمّد بن عثمان عمري، يکي از چهار نايب خاصّ امام مهدي( است (رجال النجاشي: ص 440 ش 1185).

صفحه از 121