درآمدي برغيبت‌نگاري(بررسي کتاب‌هاي غيبت تا قرن پنجم هجري) - صفحه 108

ده‌ها کتاب در موضوعات تاريخي، حديثي و فقهي تدوين کند. نجاشي، بيش از دويست کتاب او را نام برده است. در ميان اين اسامي، نام کتاب ذکر کلامه [امام علي(] في الملاحم، و أخبار المهدي( به چشم مي‌خورد (همان: ص 240). ابن نديم، وفات او را پس از سال 308 هجري ثبت کرده است (الفهرست، ابن النديم: ص 128).
7. ابو القاسم علي بن احمد کوفي (م 352 ق). او از نسل موسي مبرقع، فرزند امام جواد( بوده است. علي بن احمد، در فارس زندگي مي‌کرد و سرانجام، در حوالي شهر فسا، دار فاني را وداع گفت. او اگر چه از شيعيان امامي است، ولي نجاشي و شيخ معتقدند که در اواخر عمر، جذب مذهب مخمّسه ۱ گرديد و در پاره‌اي از امور، غلو نمود. او کتاب‌هاي بسياري را تأليف کرده است. نجاشي و ابن غضائري، بر اين باورند که بيشتر آثار او بر انديشه باطل، نگاشته شده است (رجال النجاشي: ص 265 ش 691؛ مجمع الرجال: ج 4 ص 162). امّا شيخ طوسي مي‌گويد که او در ابتدا، امامي معتقد بوده و آثار نخست او بر مذهب اماميه نگاشته شده است؛ امّا پس از آن که غلو نمود، آثارش را با نگرش منفي نگاشت (الفهرست: ص 271 ش 390). کتاب او در موضوع مهدويت، إبان حکم الغيبة نام دارد (رجال النجاشي: ص 265 ش 691).
8. علي بن محمّد بن ابراهيم رازي. وي معروف به «علاّن کليني» بوده است. او دايي محمّد بن يعقوب کليني، نويسنده کتاب شريف الکافي است. نجاشي، او را با عبارت «ثقة عين» توصيف کرده است (همان: ص 257 ش 676). تنها کتابي که از او مي‌شناسيم، کتاب أخبار القائم( است (ر.ک: مرآة العقول: ج 1 ص 396). شيخ طوسي، در کتاب الغيبة، حديثي را از علاّن کليني، درباره ميلاد امام مهدي( روايت کرده (ر.ک: الغيبة ص 244 ح 211) که احتمالاً برگرفته از همين کتاب است.
9. عيسي بن مهران. وي معروف به «مستعطف» بوده است. شيخ طوسي، نام او در باب: «من لم يرو عن واحد من الأئمه(» آورده است. فرات کوفي و ابن همام (م 332 ق) با يک واسطه از او روايت مي‌کنند و ابن جرير طبري (شيعه) از شاگردان اوست. در اسناد شيخ طوسي و شيخ مفيد، نام او به چشم مي‌خورد. کتاب المهدي( معروف‌ترين تأليف اوست. تاريخ‌نگاران و رجاليان سنّي با او عداواتي ويژه داشته‌اند و از او با عبارت «رجل سوء من شياطين الرافضة» ياد مي‌کنند (ر.ک: تاريخ بغداد: ج 11 ص 168). در منابع اهل سنّت آمده است که برادر عيسي بن مهران، در سال 262 ق، فوت کرده است.
10. محمّد بن ابراهيم بن جعفر (م ح 360 ق). وي به «ابو عبد الله نعماني»، «ابو عبد الله کاتب نعماني» و «ابن زينب» معروف بوده و از دانشمندان بزرگ شيعه در دوره غيبت صغراست.

1.. معني التخميس عند الغلاة ـ لعنهم الله ـ أن سلمان الفارسي المقداد و العمّار و أباذر و عمر بن اُمية الضمري، هم الموکّلون بمصالح العالم. تعالي الله عن ذلک علواً کبيراً (خلاصة الأقوال: ص ۳۶۵).

صفحه از 121