مادر امام رضا(ع)

مادر امام رضا(ع) نيز همانند مادران بعضى ديگر از امامان، كنيزى «اُمّ ولد»[۱]بوده است. بانو حميده ، مادر امام كاظم(ع) ، اين كنيز را در همان ايّام دوشيزگى اش[۲]براى كنيزى خويش خريد .[۳]وى از اهالى سرزمين نوبه[۴]بود و نامش را «تُكتَم» ثبت كرده اند[۵]كه پس از آن كه به خانه امام(ع) قدم نهاده ، «نجمه» ناميده شده است.[۶]

بانو حميده ، تُكتَم را به فرزندش امام موسى بن جعفر(ع) بخشيد و در معرّفى وى ، چنين گفت:

يَا بُنَىَّ! إِنَّ تُكْتَمَ جَارِيَةٌ مَا رَأَيْتُ جَارِيَةً قَطُّ أَفْضَلَ مِنْهَا وَ لَسْتُ أَشُكُّ أَنَّ اللَّهَ تَعَالَى سَيُظْهِرُ نَسْلَهَا إِنْ كَانَ لَهَا نَسْلٌ وَ قَدْ وَهَبْتُهَا لَكَ فَاسْتَوْصِ خَيْراً بِهَا.[۷]

فرزندم! تُكتَم ، زنى است كه تاكنون از او بهتر نديده ام . يقين دارم اگر صاحب فرزند شود ، نسل پاكى خواهد داشت . او را به تو بخشيدم . قدرش را به نيكى بدان.

وى پس از آن كه فرزندش على بن موسى(ع) را به دنيا آورد ، لقب «طاهره» گرفت . او اگر چه شيرش كم نشده بود، ولى متمايل بود تا دايه اى براى فرزندش بگيرند. وقتى دليل آن را از تُكتَم پرسيدند، پاسخ داد: دروغ نمى گويم. شيرم كم نشده؛ ولى من همواره بر خواندن دعاها و نمازهايى مواظبت مى كردم كه از هنگام ولادت او، كم شده است.[۸]

منابع روايى و تاريخى، اسامى، كنيه ها و القاب متعدّدى را براى مادر امام رضا(ع) ثبت كرده اند كه عبارت اند از:

تُكتَم، نوبيه، سكينه، خيزران، خيزران المرسيه، صقر، طاهره، اَروى، نجمه، اُمّ البنين، شقراء نوبيه، سها، نجيّه، تحيّه، سلامه، صفراء، سمان، سمانه، سبيكه، شهد و... .[۹]