منابع و ابزارهاي فقه الحديث در امالي سيّد مرتضي - صفحه 67

ضبط واژگان يا گزارش كامل متن آن دچار اشتباه شده و حديث، بدين سبب داراى دشوارى و ابهام معنايى شده است؛ از جمله درباره توصيف خداوند به ملل در حديث «انّ أحب الأعمال الى اللّه عزوجل أدومها و ان قلّ، فعليكم من الاعمال بما تطيقون، فانّ اللّه لا يَمَل حتى تملوا» ابتدا سه وجه معنايى ذكر كرده. سپس مى گويد:
وجه چهارم، آن است كه راوى دچار وهم شده، ضمه را به اشتباه، فتحه ضبط كرده و تعبير «يمُلّ» با ضم است، نه فتح. بر اين پايه، حديث دو معنا خواهد داشت.... ۱
همچنين در تفسير حديث «أن الميّت لَيعذّب ببكاء الحىّ عليه» مى نويسد:
از ابن عباس روايت شده كه درباره اين خبر گفته است كه ابن عمر (راوى خبر) اشتباه كرده است. همانا رسول خدا(ص) بر يك يهودى گذر كرد و فرمود: «انكم لتبكون عليه، وانّه ليعذب في قبره». از يكى از زنان پيامبر نيز انكار اين حديث گزارش شده است. وى پس از شنيدن روايت ابن عمر گفت: ابو عبدالرحمن خطا كرده، همچنان كه در جنگ بدر بر خطا رفت. حضرت رسول(ص) فرمود: «انّ أهل الميت ليبكون عليه، وانّه ليعذّب بجرمه». ۲
در حقيقت، اشتباه راوى در حفظ و ضبط حديث و در نظر نگرفتن فضا و شأن صدور آن در اين مورد، موجب ابهام و اشكال در مفهوم حديث شده است.
همچنين، سيد مرتضى به نقل از ابن قتيبه، متن حديث «انّما الطيرة في المرأة والدار والدابّة» را گزارشى نادرست شمرده، به نقل از وى متن حديث را به شكل «كان أهل الجاهليّة يقولون: انّ الطيرة في المرأة والدار والدابة» صحيح دانسته است. ۳
در موردى نيز شريف مرتضى به نقد سندى خبر عامى «من رآنى فقد رآنى، فان الشيطان لا يتخيّل بى» پرداخته، آن را از ضعيف ترين اخبار آحاد و غير قابل اعتماد دانسته است. ۴

1.همان، ص ۵۷.

2.همان، ج۱، ص ۳۴۱.

3.ر. ك: همان، ج۲، ص ۲۰۱ ـ ۲۰۲.

4.همان، ص ۳۹۴.

صفحه از 66