مصرف نابجا نيز مصاديق مختلفى دارد كه خطرناك‌ترين آنها، مصرف كردن مال در راه گناه و كارهاى ناشايست است، از امام على( نقل شده كه مى‌فرمايد:
إنَّ إنفاقَ هذَا المالِ فى طاعَةِ اللَّـهِ أعظَمُ نِعمَة، وإنَّ إنفاقَهُ فى مَعاصيهِ أعظَمُ مِحنَة؛۱بخشيدن اين مال براى بندگى خدا، بزرگ‌ترين نعمت، و دادن آن در راه نافرمانى خداوند، بزرگ‌ترين گرفتارى است.
همه كارهايى كه حقيقتاً يا حكماً، به تباهى ثروت مى‌انجامند، از مصاديق اسراف به شمار مى‌روند و از نظر اسلام، نكوهيده و ناپسندند.
4. ساخت و سازهاي بي‌روّيه و افزون بر نياز
يكى ديگر از مصاديق اسراف ـ كه مورد ابتلاى بسيارى از ثروتمندان است ـ، ساخت و سازهاى بى‌رويّه و افزون بر نياز است. در روايتى از پيامبر خدا( آمده است:
مَن بَنى بِناءً أكثَرَ مِمّا يَحتاجُ إلَيهِ، كانَ عَلَيهِ وَبالاً يَومَ القِيامَةِ؛۲هر كس ساختمانى بيش از اندازه نيازش بسازد، روز قيامت، بر او سنگينى خواهد كرد.
اين نوع اسرافكارى، بويژه در شرايطى كه بسيارى از مردم، توان تهيه كوچك‌ترين سرپناه را براى خود ندارند، به شدّت، نكوهيده شده است، و معصومان( در رواياتشان با تعبيرهاى بسيار تندى، مسلمانان را از ساختن چيزى كه به آن نياز ندارند، نهى كرده‌اند. ۳
5. پيروي كوركورانه از بيگانگان، در مصرف
همانند بيگانگان مصرف كردن، پيامدهاى زيانبارى براى اقتصاد و فرهنگ جامعه اسلامى دارد؛ امّا بى‌ترديد، آثار سوء فرهنگىِ مصرف‌گرايى به شيوه بيگانگان، به مراتب، خطرناك‌تر از زيان‌هاى اقتصادى آن است.
از ديرباز، بيگانگان براى به سلطه درآوردن كشورهاى ديگر، از اقتصاد، به عنوان ابزار سلطه فرهنگى و به دنبال آن، سلطه سياسى، بهره مى‌بردند. از اين رو، در روايات اسلامى، مسلمانان، به شدّتْ از تشبّه به بيگانگان در مصرف و پيروى كوركورانه از آنان نهى شده‌اند.
در حديثى، امام باقر( از پدران بزرگوارش نقل مى‌فرمايد:
أوحَى اللهُ إلى نَبِيٍّ مِنَ الأنبِياءِ أن قُل لِقَومِكَ: لا يَلبَسوا لِباسَ أعدائى، و لا يَطعَموا طَعامَ أعدائى، و لا يُشاكِلوا بِمَشاكِلِ أعدائى؛ فَيَكونوا أعدائى كَما هُم أعدائى؛۴
1.. غرر الحكم، ح۳۳۹۲؛ عيون الحكم و المواعظ، ص۱۴۳، ح۳۱۹۸.
2.. كنز العمال، ج۱۵، ص۴۰۶، ح۴۱۵۸۵.
3.. ر.ك: توسعه اقتصادي بر پايه قرآن و حديث، ج۲، ص۶۱۹ (نگاهدارى مال).
4.. تهذيب الاحكام، ج۶، ص۱۷۲، ح۳۳۲.
