کارکردهای نقل روايات اهل سنّت در منابع شيعی باتکيه بر روايات تفسيری - صفحه 123

پرسيد: يا رسول اللَّه، اين کدام بيوت است؟ فرمود: بيوت انبيا. پس ابوبکر برخاست و گفت: يا رسول اللَّه، لا بد يکى از اين بيت‌ها بيت على و فاطمه است؟ فرمود: بله، از بهترين آن بيوت است.
مؤلف: اين روايت را صاحب مجمع البيان نيز به طور مرسل از آن حضرت نقل کرده است. 1
نمونه ديگر، حديثي است که مرحوم شبّر و بلاغي درباره اجراي حکم امام علی علیه السلام دربارة شراحه همداني از ابن حنبل، بخاري، نسايي، عبدالرزاق، طحاوي، حاکم نيشابوري و... نقل مي‌کند که نظير آن را محدثان شيعي با سند مرسل در آثار خود ذکر کرده‌اند. 2
نمونه ديگر، روايتي است که علامه طباطبايي درباره کوه قاف، از الدر المنثور، از عبدالله بن بريده نقل کرده و در ادامه آن مي‌نويسد که مانند آن را علي بن ابراهيم قمي، در تفسير خود، به صورت مرسل و مضمر آورده است:
قمى هم به سند خود، از يحيى بن ميسره خثعمى، از امام باقر علیه السلام نظير روايت عبدالله بن بريده، و روايت ديگرى را ـ که در معناى آن است ـ به صورت مرسل و بدون ذکر نام امام نقل کرده و فرموده: کوهى محيط به دنياست که در وراى آن يأجوج و مأجوج قرار دارند. 3
نمونه ديگر، روايتي است که صاحب مجمع البيان از امام صادق علیه السلام درباره سبب نزول آيات 86 الي 89 سوره مبارکه آل‌عمران نقل کرده و علامه طباطبايي آن را مرسل و ضعيف خوانده است. علامه سپس خود، حديثي را از الدر المنثور هم‌معنا با روايت امام صادق علیه السلام ذکر کرده است که به نظر، در جهت جبران ضعف سندي و تقويت متن حديث مجمع البيان از سوي علامه نقل شده است. 4
سيد عبدالأعلي موسوي سبزواري در پاسخ به برخي مفسّران ـ که روايات نزول آيه 89 سوره مبارکه بقره را در شأن يهوديان بني‌قريظه و بني‌نضير ضعيف السند قلمداد کرده‌اند ـ مي‌نويسد که به سبب استفاضه و بلکه تواتر معنوي اين روايات، ضعف سند مخلّ صحت آن نخواهد بود. 5

5. تأييد نظريات و آراي شيعي

يکي ديگر از کاربردهاي مراجعه به منابع روايي اهل‌سنّت، نقل روايات مؤيد ديدگاه‌هاي شيعه در حوزه‌هاي مختلف است. اختلاف نظرات دربارة يک موضوع، ميان انديشوران مسلمان، عالمان و مفسّران شيعه را بر آن مي‌دارد تا براي تأييد و تقويت رأي خويش احاديثي را از طرق عامه نقل نمايند. اين نکته در حوزه تفسير قرآن کريم بيش از همه در ذيل آيات فقهي قابل مشاهده است.

1.. الميزان، ج۱۵، ص۱۴۲.

2.. تفسير القرآن الکريم، ص۱۵ و ۱۶؛‌ آلاء الرحمن في تفسير القرآن ،‌ ج۱، ص۲۳.

3.. الميزان، ج۱۸، ص۳۴۲ و ۳۴۳.

4.. همان، ج۳، ص۳۴۲ و ۳۴۳. براي نمونه‌هاي ديگر ر.ك: همان، ج۹، ص۳۶۴- ۳۶۶؛ ج۱۰، ص۹۸ و ۹۹؛ ج۱۳، ص۳۵۴، ج۱۵، ص۳۹۱؛ ج۱۶، ص۱۴۲؛ ج۱۸، ص۳۸۳؛ ج۱۹، ص۱۴۱؛ ج۲۰، ص۲۷۰ و ۲۷۱، ۲۹۵؛ آلاء الرحمن، ج۱، ص۸۷.

5.. مواهب الرحمن، ج۱، ص۳۲۸. براي نمونه ديگر ر.ك: الميزان، ج۵، ص۱۹۵.

صفحه از 149