سومین نشست اساتید و مدیران گروه‌های علوم قرآن و حدیث کشور، امروز چهارشنبه ۵ خردادماه در پردیس شهر ری دانشگاه قرآن و حدیث برگزار شد.
پایگاه اطلاع رسانی دارالحدیث به نقل ازخبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)،سومین نشست اساتید و مدیران گروه‌های علوم قرآن و حدیث کشور، با موضوع تبیین و اجرایی سازی برنامه جدید آموزشی مقطع کارشناسی رشته علوم قرآن و حدیث، امروز چهارشنبه ۵ خردادماه با حضور حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی، ابوالفضل خوش‌منش رییس مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور و رضا سلامت‌پناه، دبیر کمیته تحول در مطالعات قرآن و حدیث شورای عالی انقلاب فرهنگی،حجت الاسلام والمسلمین عبدالهادی مسعودی، قائم مقام ریاست دانشگاه قرآن و حدیث در پردیس شهر ری دانشگاه علوم قرآن و حدیث، برگزار شد.
نظام‌سازی قرآنی به عنوان اصلی‌ترین بخش منشور، نیازمند تعامل دانشگاه و حوزه
حجت‌الاسلام والمسلمین حمید محمدی، در آغاز این نشست با اشاره به جامعیتی که در ترکیب شورای توسعه فرهنگ قرآنی وجود دارد، گفت: منشور توسعه فرهنگ قرآنی به عنوان عالی‌ترین سند راهبری فعالیت‌های قرآنی کشور در سال ۱۳۸۸ به تصویب این شورا رسید، هم اکنون نیز این شورا در حال تدوین اسناد مشابهی برای برخی از کشورهای مسلمان همچون افغانستان و عراق است.
وی گفت: فرهنگ سازی قرآنی با توسعه آموزش عمومی قرآن و توسعه تبلیغ و ترویج، هماهنگ سازی با تعریف ساختارهای جدید و نظام سازی، سه کارکرد مهم این منشور است که نظام سازی قرآنی به عنوان اصلی‌ترین بخش سند، نیازمند تعامل دانشگاه و حوزه است و انتظار می‌رود در این حوزه قدم‌های بلند و رفیعی برداریم.
وی افزود: افزون بر رویکردهای یاد شده منشور توسعه فرهنگ قرآنی دارای سه کارکرد، توسعه معرفت، ایمان و رفتار قرآنی است که تحقق، رشد متوازن و سوق دادن جامعه به عرصه هر سه ضلع و ارتقای آن منجر به توسعه فرهنگ قرآنی می‌شود و سرانجام ایجاد انس با قرآن به عنوان کارکرد اصلی و اساسی توسعه فرهنگ قرآنی است.
محمدی با اشاره به نقش شورای توسعه فرهنگ قرآنی گفت: وظیفه اصلی این شورا، سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی کلان فعالیت‌های قرآن کشور و نظارت بر آن است و لازمه این کار تامین منابع است که شامل منابع انسانی، دانشی و مالی است. در خصوص تامین منابع مالی با تلاش‌هایی که در سال‌های گذشته توسط شورا صورت گرفت، بودجه نسبتا مناسبی در اختیار داریم که می‌تواند پشتیبان بسیاری از فعالیت‌های قرآنی باشد، اما شرایط در سال‌های گذشته به گونه‌ای نبوده است که بودجه را به طور کامل در اختیار دستگاه‌ها قرار دهیم. تامین دانش و نیروی انسانی نیز دو ضلع دیگری است که باید به آن بپردازیم.
وی عنوان کرد: بخشی از تولید مضامین قرآنی به نظام سازی و بخشی نیز به تولید محصولات قرآنی مربوط است؛ برای تولید محصولات قرآنی دو کار کلیدی باید صورت پذیرد که یکی فرهنگ سازی قرآنی و دیگری توسعه آموزش قرآنی است. برای نیل به این منظور نیز باید تحقیقات پایه، تبدیل متن به متن هنری و سرانجام تبدیل متن هنری به اثر هنری انجام شود که تحقیقات پایه و تبدیل آن به یک متن هنری از وظایف جامعه قرآنی است. پس در دو ساحت، کار بسیار حساسی داریم، یکی تولید نظامات قرآنی و دیگری تولید محصولات قرآنی است که شامل فرهنگ سازی قرآنی می‌شود.
دبیر شورای توسعه فرهنگ قرآنی تامین دانش و نیروی انسانی را از مهمترین کارکردهای پشتیبان منشور توسعه فرهنگ قرآنی دانست و اظهار کرد: اگر برنامه‌ریزی آموزشی درست و منسجمی داشته باشیم قادر خواهیم بود که دانش و نیروی انسانی تخصصی را تولید کنیم؛ به این منظور با پیگیری‌های تخصصی کمیته‌ای در مرکز توسعه آموزش و پژوهش عالی قرآنی وزرات علوم، تحقیقات و فناوری شکل گرفت و تجدید نظر و بازنگری در در رشته علوم قرآن و حدیث را پیگیری کرده است که حاصل تلاش‌های سه ساله آنها تدوین برنامه آموزشی مقطع کارشناسی رشته علوم قرآن و حدیث است. این برنامه باید ظرف ماه‌های آینده نهایی و به گروه‌های علوم قرآن و حدیث سراسر کشور ابلاغ شود.
تعریف صد شغل قرآنی برای حل مشکل بیکاری دانش‌آموختگان علوم قرآنی
وی با اشاره به حمایت دبیرخانه شورای توسعه فرهنگ قرآنی از بازنگری و تجدیدنظر در سرفصل‌های رشته علوم قرآن و حدیث گفت: از آنجا که کلیه مصوبات شورای توسعه برای کلیه دستگاه‌های دولتی، عمومی و مردمی لازم‌الاجراست، می‌توانیم تلاش ویژه‌ای برای اشتغال دانش‌آموختگان رشته‌های علوم قرآن و حدیث در مبادی قانون‌گذاری کشور انجام دهیم و تاکنون نیز قول مساعدت برای قرار گرفتن دانش‌آموختگان رشته‌های قرآنی برای احراز برخی مشاغل قرآنی را گرفته‌ایم. پیش از این در حدود یک یا دو شغل قرآنی وجود داشت که با تلاش‌های صورت گرفته افزون بر صد شغل قرآنی تعریف شده که حرکت بزرگی است و با حرکتی که در این زمینه شکل گرفت، بسیاری از دانش‌آموختگان رشته‌های قرآنی را به کار خواهیم گرفت.
محمدی گفت: اجرای صحیح، دقیق و هماهنگ سرفصل‌های جدید اولین موضوعی است که باید بر آن اصرار بورزیم و پایبندی به آن در موفقیت این طرح اهمیت بسیاری دارد. با تشکیل جلسات منظم و منسجم در سطح ملی برای ایجاد فهم مشترک از رشته علوم قرآن و حدیث، تلاش برای اصلاح شاخص‌های ورود به این رشته برای هدایت افراد با استعداد و موثر به این رشته، تامین نیازهای مهارتی نظام توسعه، سازماندهی وضعیت آموزش در مقاطع کاردانی در قالب پودمان در دانشگاه جامع علمی-کاربردی نیز از مسائلی است که دنبال کرده‌ایم و امیدواریم به زودی محقق شود. همچنین امیدواریم این بازنگری در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا نیز در دو سال آینده به اتمام برسد.
در ادامه این نشست ابوالفضل خوش‌منش، رییس مرکز هماهنگی و توسعه پژوهش و آموزش عالی قرآنی کشور، با اشاره به مشکلات موجود بر سر راه تجمیع بیش از صد رشته تحصیلی در کشور، گفت: رشته علوم قرآن و حدیث در مقطعی افزون بر ۱۷ سرفصل و ۱۷ هزار دانشجو در کشور داشت و وجود این تکثر آسیب‌هایی را در پی داشت.
وی ابراز امیدواری کرد با کمک سایر استادان، رشته علوم قرآن و حدیث به سمتی برود که از حالت نظری صرف خارج شود و افزود: این رشته می‌طلبد که رشته‌ای نظری و عملی باشد؛ بخشی از این رشته باید به صورت کارگاهی برگزار شود. قرآن در مقاطع تحصیلات تکمیلی نباید صرفا به صورت صامت فرا گرفته شود، بلکه باید قرآن منطوق و مسموع باشد، خوانده شود، ثبت و ضبط شود و دانشجوی مقطع کارشناسی پس از تحصیل علاوه بر کارنامه تحصیلی یک کارنامه صوتی شامل یک قرآن شیوا، فصیح و بلیغ به همراه داشته باشد تا جزء کارنامه علمی او باشد.
صد واحد پایه و ۳۵ واحد اختیاری در برنامه جدید مقطع کارشناسی رشته علوم قرآن
رضا سلامت‌پناه، دبیر کمیته تحول در مطالعات قرآن و حدیث نیز در ادامه این نشست به ارائه گزارشی از روند تدوین سرفصل‌های مقطع کارشناسی رشته علوم قرآن و حدیث پرداخت و گفت: علی‌رغم، سابقه هشتاد ساله تاسیس دانشگاه در کشور، برنامه‌ریزی و سرفصل‌نگاری رشته‌های تحصیلی از جایگاه مطلوبی برخوردار نیست و دانش برنامه‌ریزی درسی در این حوزه وجود ندارد. متاسفانه در کشور نهاد دانشگاه پژوهش وجود ندارد و در علوم انسانی و علوم پایه نتوانسته‌ایم نهادهای دانشگاه پژوهی داشته باشیم و بسیاری از کژکارکردها در حوزه برنامه‌ریزی به فقدان نهاد دانشگاه پژوهی در کشور بر می‌گردد.
وی در ادامه با اشاره به مدل‌های موجود در تدوین سرفصل‌های درسی در وزارت علوم گفت: در رشته علوم قرآن و حدیث حدود ۱۸ سرفصل مصوب در وزارت علوم وجود داشت که برخی از آنها در وزارت علوم تجمیع نشده بود که کار تجمیع آنها به سختی صورت پذیرفت. برخی از این سرفصل‌ها ۶۰ تا ۷۰ درصد مشابه هم بود و جالب‌تر آنکه در این سرفصل‌ها حدود ۳۰ درصد مباحث سرفصل در یک برنامه درسی مشابهت داشت. با بررسی‌های انجام گرفته، مشخص شد که حدود ۱۷ واحد درسی تکراری توسط دانشجویان خوانده می‌شود.
تدوین نخستین سرفصل ملی رشته علوم قرآن با مشارکت ۲۰ دستگاه
دبیر کمیته تحول در مطالعات قرآن و حدیث، در ادامه اظهار کرد: با استفاده از استادان برجسته و نیز بهره گرفتن از نقاط قوت سرفصل‌های قبلی، بازمهندسی صورت گرفت تا نخستین سرفصل ملی علوم قرآنی با مشارکت بیش از ۲۰ دستگاه مختلف تدوین شود. به جز دانشگاه آزاد اسلامی، بیش از ۱۵ هزار دانشجو در مقاطع گوناگون رشته‌های علوم قرآنی مشغول به تحصیل هستند که سالانه ۱۵۰ میلیارد تومان هزینه حقوق اساتید و کارکنانی است که در این زمینه خدمت رسانی می‌کنند؛ اگر این رقم را با سایر هزینه‌ها جمع کنیم، سه تا چهار برابر می‌شود و بنابراین سالانه بیش از هزار میلیارد صرف نگهداری، تدریس و ارائه رشته علوم قرآن و حدیث می‌شود.
وی عنوان کرد: از شهریور ۹۱ تلاش شد تا نظرات مختلف برای تدوین سرفصل‌های جدید علوم قرآن جمع‌آوری شود که در این میان می‌توان به انجام چند پژوهش و خردپروژه و نیز تحلیل محتوای حدود ۳۰۰ پایان‌نامه که به شکل تصادفی از میان پایان‌نامه‌های دانشجویان مقاطع مختلف رشته‌های علوم قرآنی گردآوری شده بود تا مشکلات این عرصه مشخص شود، اشاره کرد. اصل و محور قرار نگرفتن متن آیات قرآن کریم در تدوین رشته، عدم تطابق با استاد بالادستی، عدم تناسب با نیاز جامعه، ناتوانی در تربیت نیروی انسانی و نابسامانی و تکرار در سرفصل‌های درسی از مهمترین آسیب‌های یافت شده در خلال این بررسی‌ها بود.
سلامت پناه، افزود: برای بازتعریف این رشته جلسات متعددی برگزار کردیم و اصول کلی که در تعریف این رشته آمده است، شامل، محور بودن متن آیات قرآن، توجه به کلام و سیره پیامبر(ص) و ائمه اطهار(ع)، رویکرد جامع به ابعاد مختلف قرآن و حدیث و پایبندی به مبانی نظام جمهوری اسلامی و ... است. با برنامه‌ریزی‌های انجام شده، مقرر شد که برای مقطع کارشناسی تعداد صد واحد یکسان به دانشجویان ارائه شود که شامل دانش‌های پایه و عمومی می‌شود، و هر فردی که قصد ورود به این رشته را دارد ملزم به گذراندن این واحدها است. بر این اساس ۳ حوزه دیده شد که ۱۰۰ واحد مشترک و ۳۵ واحد اختیاری است و بنای این ۳۵ واحد اختیاری بر سه دسته فعالیت «آموزشی»، «تبلیغی و ترویجی» و «آموزش عالی و پژوهش» است. در حوزه پژوهش دو رشته «مطالعات قرآن» و «مطالعات حدیث» تعریف شده است که هر کدام شامل ۳۵ واحد است. دانشجویان یکی از بسته‌های پیشنهادی را در ترم سوم یا چهارم اخذ می‌کنند و تا انتهای مقطع کارشناسی به اتمام می‌رسانند. در حوزه آموزشی با همکاری دانشگاه فرهنگیان دو مجموعه اختیاری تدوین کرده‌ایم که شامل مجموعه اختیاری«تربیت معلم» و مجموعه اختیاری «تربیت مربی» است و در دانشگاه فرهنگیان جانمایی شده است. در حوزه تبلیغ و ترویج نیز دو مجموعه اختیاری «فرهنگ و رسانه» و «تلاوت و هنرهای قرآنی» طراحی شده است.
