توضيحى در باره تشريع نوافل يوميه

توضيحى در باره تشريع نوافل يوميه

دو حديث نشان مى دهند كه نمازهاى مستحبّ همانند نمازهاى واجب، از سوى پيامبر(ص) تشريع شده اند

دو[۱]حديث اخير[۲]بيان كننده نمازهاى نافله يوميّه اند و نشان مى دهند كه نمازهاى مستحبّ همانند نمازهاى واجب، از سوى پيامبر(ص) تشريع شده اند و از اين رو ، كسى اجازه تغيير و كم و زياد كردن آنها را ندارد. بر اين پايه هر كس به قصد افزودن بر اين نمازها، با همين عنوانِ «نافله يوميّه» نمازى بخواند، نماز او مصداق مخالفت با سنّت پيامبر(ص) و حتّى بدعت شمرده مى شود و از اين جهت، زمينه ساز كيفر الهى و مبغوضيت خود نزد خداى متعال مى گردد،[۳]هر چند كه در ظاهر و از نگاه ما، نماز و عبادت تلقّى شود.

به سخن ديگر، روح عبادت، بندگى و اطاعت كامل است و از اين رو، عبادت ظاهرى بدون جان مايه تعبّد، ارزشى ندارد ؛ بلكه گاه در واقع، عصيان و مخالفتى در جامه مناسك دينى است. به ياد آوريم كه خداوند دوست دارد او را همان گونه اطاعت كنيم كه خود مى خواهد[۴]و پيامبرش مى فرمايد . ما بايد براى شيوه ها ، محدويت ها و حتّى رخصت هاى الهى ارزش يكسان قائل شويم[۵]و به ياد آوريم كه روزه در سفر، با وجود شباهتش به روزه در وطن، نه تنها عبادت نيست ، بلكه معصيت خوانده شده است.[۶]

گفتنى است كه افزودن نماز در روز و شب به عنوان مطلق نماز مستحبّى مشكلى ندارد و حتّى پسنديده و مصداق «خير موضوع»[۷]است. آنچه اشكال دارد افزودن نماز به عنوان «نافله يوميّه» يا عناوين ديگرى است كه تنها راه مشروعيت آنها ، دليل شرعى است .


[۱]به قلم فاضل ارجمند ، جناب آقاى عبد الهادى مسعودى .

[۲]. الكافي عن حنان : سَأَلَ عَمرُو بنُ حُرَيثٍ أبا عَبدِاللّهِ عليه السلام ـ وأَنَا جالِسٌ ـ فَقالَ لَهُ : جُعِلتُ فِداكَ ، أخبِرني عَن صَلاةِ رَسولِ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله . فَقالَ : كانَ النَّبِيُّ صلى اللّه عليه و آله يُصَلّي ثَمانِيَ رَكَعاتٍ الزَّوالَ ، وأَربَعا الاُولى ، وثَمانِيَ بَعدَها ، وأَربَعا العَصرَ ، وثَلاثا المَغرِبَ ، وأَربَعا بَعدَ المَغرِبِ ، وَالعِشاءَ الآخِرَةَ أربَعا ، وثَمانِيَ صَلاةَ اللَّيلِ ، وثَلاثا الوَترَ ، ورَكعَتَيِ الفَجرِ ، وصَلاةَ الغَداةِ رَكعَتَينِ .

قُلتُ : جُعِلتُ فِداكَ ؛ وإن كُنتُ أقوى عَلى أكثَرَ مِن هذا يُعَذِّبُنِي اللّهُ عَلى كَثرَةِ الصَّلاةِ ؟ فَقالَ : لا ، ولكِن يُعَذِّبُ عَلى تَركِ السُّنَّةِ .[۲]

الكافى ـ به نقل از حنان ـ : من نشسته بودم كه عمرو بن حُرَيث از امام صادق عليه السلام پرسيد : فدايتان شوم ! مرا از نماز پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله باخبر كنيد.

فرمود : «پيامبر صلى اللّه عليه و آله هنگام زوال خورشيد، هشت ركعت [نافله ظهر] مى خواند و سپس چهار ركعت نماز ظهر مى خواند و پس از آن، هشت ركعت [نافله عصر] و چهار ركعت نماز عصر را مى خواند و [سپس] سه ركعت مغرب و بعد از آن، چهار ركعت [نافله آن] را اقامه مى كرد. آن گاه چهار ركعت عشا مى خواند و هشت ركعت نماز شب و سه ركعت نماز وتر و دو ركعت نماز نافله صبح و دو ركعت هم نماز صبح مى خواند».

گفتم : فدايت شوم ! اگر بر بيش از اين توان داشته باشم، خدا مرا بر زياد نماز خواندن، عذاب مى كند ؟

فرمود : «نه؛ امّا بر ترك سنّت، عذاب مى كند».

ـ الإمام الرضا عليه السلام : إنَّ اللّهَ تَعالى إنَّما فَرَضَ عَلَى النّاسِ فِي اليَومِ وَاللَّيلَةِ سَبعَ عَشرَةَ رَكعَةً ، مَن أتى بِها لَم يَسأَلهُ اللّهُ عزّ و جلّ عَمّا سِواها ، وإنَّما أضافَ رَسولُ اللّهِ صلى اللّه عليه و آله إلَيها مِثلَيها لِيَتِمَّ بِالنَّوافِلِ ما يَقَعُ فيها مِنَ النُّقصانِ ، وإنَّ اللّهَ عزّ و جلّ لا يُعَذِّبُ عَلى كَثرَةِ الصَّلاةِ وَالصَّومِ ، ولكِنَّهُ يُعَذِّبُ عَلى خِلافِ السُّنَّةِ .[۲]

امام رضا عليه السلام : خداوند متعال در هر شبانه روز، تنها هفده ركعت [نماز] بر مردم واجب كرده است. هر كس آنها را به جا آورد، خداوند عزّ و جلّ از او جز آن را نمى پرسد، و پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله دو برابر آن را به آن افزود تا به وسيله نافله ها، كاستى نمازهاى واجب را تكميل كند، و خداوند عزّ و جلّ بر فراوانى نماز و روزه عذاب نمى كند ؛ امّا بر مخالفت با سنّت ، عذاب مى دهد.

[۳]امام صادق عليه السلام مى فرمايد : «وَ قَد كانَ أبى عليه السلام يَقولُ : ما مِن أحَدٍ أبغَضَ إلَىَّ مِن رَجُلٍ يُقالُ لَه : كانَ رَسولُ اللّه  صلى اللّه عليه و آله يَفعَلُ كَذا وَ كَذا ، فَيَقولُ : لا يُعَذِّبُنِى اللّه  عَلى أن أجتَهِدَ فِى الصَّلاةِ ، كَأَنَّهُ يَرى أنَّ رَسولَ اللّه  صلى اللّه عليه و آله تَرَكَ شَيئا مِنَ الفَضلِ عَجزاً عَنهُ ؛ پدرم مى فرمود : مبغوض ترين شخص نزد من ، كسى است كه به او گفته مى شود : پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله چنين و چنان مى كرد و او بگويد : خداوند ، مرا به خاطر جدّيتم در نماز ، عذاب نمى كند . گويى او نظرش اين است كه پيامبر خدا صلى اللّه عليه و آله فضيلتى را به دليل ناتوانى از آن ، ترك مى كرده است» (ر . ك : الكافى : ج ۴ ص ۹۰ ح ۷) .

[۴]خداوند عزّ و جلّ مى فرمايد : «إنّى اُحِبُّ أن اُطاعَ مِن حَيثُ اُريدُ ؛ من دوست دارم آن گونه كه مى خواهم ، اطاعت شوم» (ر . ك : بحار الأنوار : ج ۲ ص ۲۶۲ ح ۵ به نقل از قصص الأنبياء) .

[۵]امام على عليه السلام مى فرمايد : «إنَّ اللّه  يُحِبُّ أن يُؤَذَ بِرُخَصِهِ كَما يُحِبُّ أن يُؤَذَ بِعَزائِمِهِ ؛ خداوند ، دوست دارد به رخصت هايش نيز عمل شود ، همان گونه كه دوست دارد به واجباتش عمل شود» (ر . ك : وسائل الشيعة : ج ۱ ص ۱۰۷ ح ۲۶۳) .

[۶]الكافى : ج ۴ ص ۱۲۷ ح ۶ ، تهذيب الأحكام : ج ۴ ص ۳۲۸ ح ۱۰۲۲ .

[۷]ر . ك : الخصال : ص ۵۲۳ ح ۱۳ ، سخن پيامبراكرم صلى اللّه عليه و آله با ابو ذر در باره نماز .