تفاوت درهم و نقره

كتاب من لا يحضره الفقيه عن هارون بن مسلم : كَتَبتُ إلى صاحِبِ الدّارِ عليه السلام : وُلِدَ لي مَولودٌ ، وحَلَقتُ رَأسَهُ ووَزَنتُ شَعرَهُ بِالدَّراهِمِ ، وتَصَدَّقتُ بِهِ . قالَ : لا يَجوزُ وَزنُهُ إلاّ بِالذَّهَبِ وَالفِضَّةِ ، وكَذا جَرَتِ السُّنَّةُ .[۱]

كتاب من لا يحضره الفقيه ـ به نقل از هارون بن مسلم ـ : به صاحب خانه[۲]نامه نوشتم كه فرزندى برايم به دنيا آمده است . سرش را تراشيده و مويش را با درهم وزن كرده و آن را صدقه داده ام . فرمود : «وزن كردن موى او جز با طلا و نقره روا نيست و سنّت بر اين جارى شده است» .

دست كم ، دو احتمال متصوّر است :

احتمال نخست ، آن كه پاسخ امام عليه السلام را تأييد كار راوى و نه ردّ او بشمريم؛ زيرا درهم از نقره ريخته مى شود و بدين جهت نيز نقره و درهم بر هم اطلاق مى شوند ، همان گونه كه در زبان پارسى ، مقصود از زر و سيم ، گاه همان سكّه پول طلا و نقره است . به سخن ديگر ، امام عليه السلام فرموده است : تو كار درستى كرده اى كه هم وزن موى نوزاد را به درهم داده اى و نبايد هم وزن آن را جز نقره و طلا كه قيمتى هستند ، داد .

احتمال دوم ، اين كه چون پيامبر صلى اللّه  عليه و آله موى نوزاد را تنها با نقره غير مسكوك ، توزين مى نموده است ، محافظت تام و تمام بر اين سنّت ، اقتضا مى نمايد كه با چيز ديگرى توزين نشود ، هر چند در اصل مادّه همسان باشند .

گفتنى است كه احتمال نخست ، مقبول تر مى نمايد ؛ زيرا حديث ۱۸۰ همين باب كه مى گويد : «يَتَصَدَّقُ بِوَزنِ شَعرِهِ وَرَقا أو ذَهَبا» ،[۳]آن را تأييد مى كند ؛ زيرا «ورق» ، پول نقره اى يا همان درهم است و در لغت ، به اين معنا تصريح شده[۴]و كاربرد قرآنى آن در ماجراى اصحاب كهف نيز مؤيّد همين معناست .[۵]شايان ذكر است كه فيض كاشانى ، اين معنا و دليل آن را ارائه داده و در كلام علاّمه محمّدتقى مجلسى نيز به آن اشاره شده است .[۶]