عملي برخلاف دستور ايشان انجام مي‌دهند؛ زيرا رسول‌الله به ايشان دستور جنگ نداده بود، بلکه تنها قرار بود اخباري از تحرّکات مشرکان براي پيامبر به دست آورند. اين عمل، اگرچه منجرّ به لو رفتن اسرار عمل پيامبر نزد مشرکان شد و به طور طبيعي، بايد از اين حيث مورد عتاب رسول اکرم واقع مي‌شد، لکن مورد برخورد تند و علني آن حضرت، و نه صرفاً توبيخ و بازخواستي محرمانه، قرار مي‌گيرد.
در جريان فتح مکه رسول‌خدا سعي داشت که بي‌خبر وارد مکه شود و قريشيان از حرکت و عمليات او مطلع نگردند. حاطب بن ابي بلتعه، يکي از مهاجران، نامه‌اي به قريش نوشت و جريان حرکت آن حضرت را در آن نامه درج کرد و آن را به زني سپرد و مزد زيادي براي آن زن معين کرد که نامه را به قريش برساند. پس از آن‌که خداوند رسولش را از اين مطلب آگاه نمود، علي بن ابي طالب به امر پيامبر در ميانه راه مکه نامه را از آن زن گرفته، به نزد رسول اکرم آورد. لکن رسول الله با چنين عمل خطايي با اغماض برخورد نمود. ۱
در اين جريان، عمل حاطب بن ابي بلتعه جُرمي بزرگ شمرده مي‌شود؛ چرا که او مي‌خواست سرّ عمليّات حکومت در حال جنگ را افشا نمايد؛ اگرچه با تقدير الهي اين تدبير او با شکست مواجه شد. مقايسه برخورد همراه اغماض و تخفيف پيامبر را با حاطب ـ که يکي از افراد عادّي جامعه و بدون مسئوليّتي حکومتي بود ـ با برخورد بدون اغماض ايشان با عبدالله بن جحش و يارانش ـ که عامل حکومت بودند ـ به روشني، گوياي اين نکته اخلاق سياسي آن حضرت است.
ممکن است بر اين سخن اشکال نماييد که در هر دو داستان فوق، آيات قرآن نازل شد، در حالي که عمل ابن جحش را قابل بخشش دانسته، ۲ و عمل ابن أبي بلتعه را قابل نکوهش شمرده است. ۳
پاسخ، آن است که من در مقام بيان تفاوت داوري بر اساس ظاهر، و برخورد ابتدايي پيامبر با اين دو عمل هستم؛ اگرچه با راهنمايي خداوند نسبت به مکنونات قلبي اين دو گروه نتيجه قضاوت نهايي رسول‌الله متفاوت شده باشد.
8. احترام به سنت‌ها و قراردادهاي اجتماعي غير منافي با مباني ديني
در بسياري از انقلاب‌هاي سياسي، آن گاه که انقلابيان به پيروزي مي‌رسند، به زير و رو کردن تمامي مناسبات و ارزش‌هاي سنتي اجتماعي پرداخته، اصل را بر تغيير همه جانبه چهره جامعه پيش از انقلاب
1.السيرة النبويّة، ج۴، ص۴۱؛ زندگاني محمّد، ج۲، ص۲۶۰ ـ ۲۶۱؛ تاريخ يعقوبي، ج ۲، ص۵۸؛ المغازي، ج ۲، ص۷۹۷ ـ ۷۹۸ .
2. يَسْأَلُونَكَ عَنِ الشَّهْرِ الْحَرَامِ قِتَالٍ فِيهِ قُلْ قِتَالٌ فِيهِ كَبِيرٌ وَصَدٌّ عَن سَبِيلِ اللّـهِ وَكُفْرٌ بِهِ وَالْمـَسْجِدِ الْحَرَامِ وَإِخْرَاجُ أَهْلِهِ مِنْهُ أَكْبَرُ عِندَ اللّـهِ وَالْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ وَلَا يَزَالُونَ يُقَاتِلُونَكُمْ حَتَّى يَرُدُّوكُمْ عَن دِينِكُمْ إِنِ اسْتَطَاعُوا وَمَن يَرْتَدِدْ مِنكُمْ عَن دِينِهِ فَيَمُتْ وَهُوَ كَافِرٌ فَأُولئِكَ حَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فِي الْدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ وَأُولئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ إِنَّ الَّذِينَ ءَامَنُواْ وَ الَّذِينَ هَاجَرُواْ وَ جَاهَدُواْ فىِ سَبِيلِ اللَّـهِ أُوْلَئكَ يَرْجُونَ رَحْمَتَ اللَّـهِ وَ اللَّـهُ غَفُورٌ رَّحِيم (سوره بقره، آيه ۲۱۷ ـ ۲۱۸) .
3. يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا عَدُوِّي وَعَدُوَّكُمْ أَوْلِيَاءَ تُلْقُونَ إِلَيْهِم بِالْمـَوَدَّةِ وَقَدْ كَفَرُوْا بِمَا جَاءَكُم مِنَ الْحَقِّ يُخْرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِيَّاكُمْ أَن تُؤْمِنُوا بِاللَّـهِ رَبِّكُمْ إِن كُنتُم خَرَجْتُمْ جِهَاداً فِي سَبِيلي وَابْتِغَاءَ مَرْضَاتِي تُسِرُّونَ إِلَيْهِم بِالْمـَوَدَّةِ وَأَنَا أَعْلَمُ بِمَا أَخْفَيْتُمْ وَمَا أَعْلَنتُمْ وَمَن يَفْعَلْهُ مِنكُمْ فَقَدْ ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ الممتحنة إِن يَثْقَفُوكُمْ يَكُونُوا لَكُمْ أَعْدَاءً وَيَبْسُطُوا إِلَيْكُمْ أَيْدِيَهُمْ وَأَلْسِنَتَهُم بِالسُّوءِ وَوَدُّوا لَوْ تَكْفُرُونَ لَن تَنفَعَكُمْ أَرْحَامُكُمْ وَلَا أَوْلاَدُكُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ يَفْصِلُ بَيْنَكُمْ وَاللَّـهُ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِيرٌ (سوره ممتحنه، آيه ۱ ـ ۳) .
