... کما ذکره الشيخ المفيد من الشيعة في کتاب الإرشاد.۱
20. کاربرد واژه «السّيّد» براي سيد رضي:
ابن‌ميثم در اثناي شرح ـ چنان‌که علامة شوشتري در شرح خود بر نهج‌البلاغه (بهج الصباغة) به اين نکته اشاره کرده است ۲ ـ از سيد رضي با واژه «السيد» ياد کرده است؛ مثلاً: «قد أوردَ السّيدُ ...». ۳
21. عبارت پاياني شرح‌ها:
مؤلف معمولاً، پس از پايان شرح، جمله «و بالله التوفيق» را مي‌آورد و گاه نيز با «بالله التوفيق و العصمة»، يا «بالله العصمة و التوفيق»، يا تعابيري از اين دست، شرح را به پايان مي‌برد.
کارهاي انجام شده دربارة کتاب
کارهاي انجام شده درباره اين کتاب به ترتيب تاريخي عبارت‌اند از:
1. مي‌توان گفت اولين کار را خود ابن‌ميثم دربارة اين شرح انجام داده است که آن را در يک جلد به نام اختيار مصباح السالکين خلاصه کرده است. اين خلاصه را در سال 1366ش، بنياد پژوهش‌هاي اسلامي آستان قدس رضوي در مشهد، با تصحيح آقاي محمدهادي اميني در يک جلد وزيري چاپ و نشر کرده است. ۴
2. مختصر کردن اين شرح توسط علامه حلي (م 726 ق) که متأسفانه امروز موجود نيست. مؤلفِ کتاب کشف الحجب دربارة شرح علامه حلي بر نهج‌البلاغه آورده است: شرح علامه بر نهج‌البلاغه، مختصر شرح کمال الدين بن ميثم است. بنابراين، بايد آن را ديده باشد و نيز صاحب روضات آن را از تصانيف موجود علامه نام برده است. پس او نيز ظاهراً آن را ديده است؛ اما به هر حال، اين خلاصه امروزه در دست نيست. ۵
3. مختصر کردن اين شرح توسط نظام الدين علي بن الحسن الجيلاني (از علماي قرن يازدهم هجري) که آن را در أنوار الفصاحة و أسرار البلاغة في شرح نهج البلاغة خلاصه کرده است؛ البته در آن، برخي زيادات از شرح ابن ابي الحديد و ترجمة کل متن را هم آورده است. شيخ آقا بزرگ تهراني دربارة آن گفته است:
من سه جلد از آن را ديده‌ام. ۶
4. ترجمة اين شرح به فارسي توسط قربانعلي محمدي مقدم و علي اصغر نوايي يحيي‌زاده انجام پذيرفته که در پنج جلد وزيري در سال 1375ش، در مشهد توسط بنياد پژوهش‌هاي اسلامي آستان قدس رضوي چاپ و نشر شده است. ۷
1.همان، ص۱۶۲ .
2.بهج‌الصباغة في شرح نهج‌البلاغة، ج۱، ص۳۸. (نسخه موجود در نرم‌افزار دانشنامه علوي) .
3.شرح نهج البلاغة، ج۱، ص۴۰۲ .
4.ر.ک: نرم‌افزار دانشنامة علوي .
5.الذريعة إلي تصانيف الشيعة، ج۱۴، ص۱۲۴ .
6.همان، ج۲، ص۴۳۶ .
