آفريدگان يا پرورش يافتگان؟بررسی تحليلی روايت «نحن صنايع الله و الخلق بعد صنايعنا»

نشریه : حدیث پژوهی

نویسنده : پديدآورنده : مرتضی عرب
پديدآورنده : سید کاظم طباطبایی

چکیده :

از جمله روايات اماميه که نيازمند به بررسی است، توقيعی منسوب به حضرت حجت است. ضمن اين روايت، عبارت «نحن صنايع الله و الخلق بعد صنايعنا» که عبارتی ثقيل و موهم غلو است، جلب نظر می کند. پژوهش حاضر در مسير دست‌يابی به فهم شايسته از آن، در آغاز به بررسی سندی روايت دست يازيده و در مرحله بعد، با مراجعه به لغت و ادب عربی، معانی محتمل اين عبارت را بررسی کرده است و با توجه به واژه کليدی آن، يعنی لفظ «صنايع»ـ که در لغت به معانی «آفرينش، احسان و برگزيدن» و به طور التزامی به معنای «پرورش دادن» است ـ ارتباط معنای آن واژه را با اهل بيت، پيش رو نهاده است. آن گاه با بهره گيری از قواعد فهم حديث، مقدار اعتبار اين معانی را در ترازوی نقد قرار داده و در نهايت با ابطال معنای نخست از معانی پيش‌گفته، که موهم غلو و تفويض است، سه معنای معتبر از روايت را شناسانده، و در پايان، با ملاحظه سياق و قراين متنی، آخرين معنا از معانی ياد شده را بر ديگر معانی رجحان داده است.