بنا بر نظر مشهور فقهای امامیه ، یکی از جاهایی که مسافر می تواند نمازهای چهار رکعتی را تمام بخواند ، حائر (حرم) امام حسین علیه السلام است ؛ امّا در باره محدوده حائر، اختلاف نظر وجود دارد .
بنا بر نظر مشهور فقهای امامیه ، یکی از جاهایی که مسافر می تواند نمازهای چهار رکعتی را تمام بخواند ، حائر (حرم)[۱]امام حسین علیه السلام است ؛ امّا در باره محدوده حائر، اختلاف نظر وجود دارد . علّامه مجلسی در این باره می گوید :
سخنان علمای شیعه ـ که رحمت خدا بر آنان باد ـ در باره محدوده حائر ، مختلف است . یک قول ، این است که حائر ، محدوده ای است که دیوارهای صحن را در بر گرفته است و بنا بر این ، شامل صحن در تمام ابعاد می شود و نیز ساختمان های متّصل به گنبد نورانی و مسجد پشت آن . به قولی دیگر ، حائر ، تنها گنبد شریف [و بقعه زیر آن ]است . قول دیگر ، آن است که حائر ، علاوه بر گنبد ، شامل ساختمان های متّصل به آن نیز می شود ؛ مانند : مسجد و قتلگاه و خزانه و جز آن .
قول اوّل ، اظهر است ؛ هم به دلیل شهرت داشتن حائر با این اندازه در نزد کربلایی ها که از نیاکانشان فرا گرفته اند ، و هم به دلیل ظاهر سخنان بیشتر علما .[۲]گفتنی است که در احادیث اهل بیت علیهم السلام ، در باره این که مسافر در کدام محدوده ، مخیر بین قصر و اتمام نماز است ، سه تعبیر وجود دارد : در برخی از احادیث ، آن محدوده ، «حرم»[۳]و در برخی دیگر ،«حائر»[۴]نامیده شده و در برخی از احادیث ، چنین آمده است که : مسافر می تواند نزد«قبر امام حسین علیه السلام » ،[۵]نمازهای شکسته را تمام بخواند .
نکته قابل توجّه ، این است که احادیثی که آن محدوده را با تعبیر «حائر» یا «نزد قبر حسین علیه السلام » یاد کرده اند ، از نظر سند ، معتبر نیستند ؛ امّا سند دو مورد از احادیثی که در آنها تعبیر «حرم» آمده ، صحیح و معتبر است . بنا بر این ، برای تعیین محدوده تخییر ، باید محدوده حرم سید الشهدا علیه السلام را به دست آورد .
در برخی از احادیث ، حریم قبر امام حسین علیه السلام ، یک فرسنگ در یک فرسنگ ، و در برخی از احادیث ، پنج فرسنگ در چهار فرسنگ ، ذکر شده است ؛ ولی این احادیث از نظر سند ، معتبر نیستند .
در روایت صحیح حسین بن ثُوَیر از امام صادق علیه السلام ،[۶]فاصله میان شطّ فرات و مزار امام حسین علیه السلام ، «حرم خدا و پیامبر صلی الله علیه و آله » نامیده شده است .
به هر حال ، گویا روایت معتبری در دست نیست که محدوده حرم امام علیه السلام را به روشنی مشخّص کند . بنا بر این ، می توان گفت که تعیین محدوده آن ، به عرفْ واگذار شده و همان طور که بسیاری از فقها گفته اند ، قدر مُتیقَّن برای محدوده جواز قصر و اتمام نماز ، داخل بودن در حرم فعلی آن امام است . البته اگر محدوده حرم ، توسعه داده شود ، ظاهرا تا هر جا که حرم نامیده شود ، مشمول احادیثِ تخییر خواهد بود .
[۱]حائر ، در لغت ، به معناى زمين فرو نشسته اى است كه آب باران در آن ، جمع مى شود (ر . ك : جمهرة اللغة: ج ۲ ص ۴۵۵) ؛ امّا در اصطلاح ،به حرم و بارگاه مطهّر امام حسين عليه السلام و در بعضى موارد ، به شهر كربلا ، گفته مى شود .
[۲]بحار الأنوار: ج ۱۰۱ ص ۱۱۷.
[۳]ر . ك : ص ۴۰۳ ح ۳۳۷۵ و ۳۳۷۶.
[۵]ر . ك : ص ۴۰۵ ح ۳۳۷۹ ـ ۳۳۸۰.
[۶]«إذا أتيت أبا عبد اللّه عليه السلام ، فاغتسل على شاطئ الفرات ثمّ البس ثيابك الطاهرة ، ثُمّ امش حافيا ، فإنّك فى حرم من حرم اللّه و حرم رسوله ... ؛ چون به زيارت امام حسين عليه السلام رفتى ، در ساحل فرات ، غسل كن و لباس پاكيزه خود را بر تن كن . آن گاه ، با پاى برهنه ، پياده برو ؛ چرا كه تو [در آن هنگام ،] در يكى از حرم هاى خدا و پيامبرش هستى» (ر. ك : ج ۱۱ ص ۳۱۹ ح۳۲۳۳ ) .
