است . دينورى همچنين سخنانِ رد و بدل شده در كربلا و از جمله خطبه هاى مهمّ امام حسين عليه السلام را در روز عاشورا ، نقل نكرده و وقايع پس از شهادت را خلاصه و كوتاه آورده است .
دينورى در تدوين كتاب خود ، از گفتار افرادى مانند : ابن كيِّس نَمِرى، ابن شريّه جُرهُمى ، ابن كلبى ، كسايى ، اَصمعى ، شَعبى و ابن عبّاس ، سود جسته ؛ امّا مانند عموم مورّخان ، گزارش ها را بدون سند آورده است . او در يك جا هم خبر خود را از حميد بن مسلم ، راوى مشهور و حاضر در كربلا ، نقل كرده است . ۱
در اين كتاب ، هماهنگى كلّى و اجمالى اخبار دينورى با گزارش هاى ديگر مورّخان (بويژه ابو مخنف و طبرى) ، بسيارى از اخبار او را قابل پذيرش مى كند و تفاوت هاى جزئى و تعبيرهاى متفاوت در كنار قدمت آن تعابير ، نشان دهنده ارتباط مستقيم او با منابع دست اوّل است . از اين رو ، كتاب الأخبار الطِّوال را مى توان از كتاب هاى اصلى و دست اوّل تاريخ عاشورا دانست و آن را در دسته «منابع مشتمل» كه قابل استفاده و استنادند ، جاى داد . ۲
گفتنى است الأخبار الطوال ، در الفهرست ابن نديم ، معجم الاُدباء ياقوت حَمَوى (م 626 ق) و ديگر كتاب ها ، به صراحت ، از آنِ دينورى دانسته شده و حتّى ابن ادريس (م 598 ق) برخى مطالب آن را نقل كرده است . ۳ الأخبار الطوال ، چاپ هاى متعدّدى دارد .
6. تاريخ اليعقوبى
ابن واضح احمد بن ابى يعقوب اسحاق بن جعفر (م 292 ق) معروف به يعقوبى ، از مورّخان دوره عبّاسى و بر خلاف بيشتر مورّخان اين دوره ، شيعه است . يعقوبى ، يك
1.. الأخبار الطوال : ص ۲۶۰ .
2.. ر . ك : تأمّلى در نهضت عاشورا : ص ۲۴ .
3.. براى آگاهى بيشتر ، ر. ك : نور علم : ش ۳۸ («معرّفى الأخبار الطوال» ، سيّد على ميرشريفى) .