(۲۲)
ایمان و مؤمنین در قرآن و حدیث
زهرا كاشانیها
كارشناسى ارشد علوم قرآن و حدیث
دانشگاه آزاد اسلامى تهران
استاد راهنما: دكتر سیدمحمّدباقر حجّتى
استاد مشاور: دكتر علیرضا فیض
۱۳۷۳
۱۷۴ص
این تحقیق، در باب واژه «ایمان» و كاربرد آن در آیات و روایات، لغت و محاورات است و با توجّه به كثرت استعمال آن در قرآن و روایات، و همچنین زیاد به همراه آمدن آن با واژه هاى اسلام و مُسلِم، بر آن است تا تفاوت میان این دو را بیان كند. نگارنده، انگیزهایش را از تألیف این پایاننامه در سه چیز خلاصه مىكند :
۱ . وجود لفظ مسلم و مؤمن در بسیارى از آیات قرآن مجید، كه گاهى این دو كلمه به صورت مترادف و هممعنا، و در مواردى هم ایمان در مرتبه بالاتر از اسلام به كار رفته است.
۲ . تكرار لفظ «آمِنوا» در آیه شریف «یا أیها الّذین آمنُوا آمِنوا»، كه خود، بحث مراتب ایمان را مطرح مىكند.
۳ . تغییر و تحوّل در خطابهاى قرآن كه نخست در صدر اسلام، به لفظ «یا أیها الناس» بوده و آنگاه كه اسلام و مسلمانان در مدینه استقرار یافتند، با لفظ «یا أیها الذین آمنوا» مردم را مورد خطاب قرار مىداد، و خلاصه اینكه مؤمنان، چرا و براى چه اعمالى مورد خطاب قرار مىگرفتند.
این پایان نامه، یازده بخش و ۲۳ فصل دارد.
بخش اوّل، داراى چهار فصل است كه درباره بررسى مفهوم لغوى ایمان، موارد استعمال ایمان در قرآن، مفهوم اصطلاحى ایمان از دیدگاه مكاتب و صاحبنظران، و مفهوم ایمان از دیدگاه مفسّران است.
در بخش دوم نیز درباره رابطه علم و ایمان و رابطه ایمان و عمل صالح از دیدگاه قرآن و حدیث، موانع درونى ایمان براى پذیرش عمل صالح، همچنین رابطه ایمان و عشق الهى، اخلاق و اسلام، تفاوت ایمان و اسلام در قرآن و روایات، مراتب تسلیم و نسبت كفر و ایمان است كه به تناسب، درباره معناى لغوى كفر و استعمال لفظ كافر نیز مطالبى آمده است.
در فصلهاى بعد این بخش، مطالبى از قبیل: متعلَّقات ایمان، سیماى مؤمنان در آیینه قرآن و احادیث، صفات مؤمنان در قرآن و حدیث، و صفات مؤمنان در نهجالبلاغة به چشم مىخورد.
بخش سوم، درباره مراتب ایمان در قرآن و حدیث است و بخش چهارم در زمینه وظایف اعضاى انسان در رابطه با ایمان است كه در هفت قسمت، وظیفه تكْ تكِ اعضا را نسبت به ایمان، توضیح داده است.
بخش پنجم، درباره آثار و فواید ایمان است كه خود، به دو قسمت: آثار فردى و آثار اجتماعى، تقسیم مىشود. در قسمت اوّل، دوازده اثر و در بُعد اجتماعى، دو اثر كلّى معرّفى شده است.
در بخش ششم، خطابهاى قرآن به مؤمنان در لباس امر به خودسازى، اخلاق اجتماعى و معاشرت با دیگران، برنامههاى عبادى و مذهبى، مسائل مادى و اقتصادى و نواهى قرآن به مؤمنان را شرح داده شده است.
بخش هفتم، دعاها و خواستههاى مؤمنان (از قبیل: طلب قبولى طاعات، حسنات، صبر، آمرزش گناهان، روزى، ثبات قدم و عدم لغزش، رهایى از سختىها و ظلم، و طلبهاى شرعى دیگر مؤمنان) بیان شده است.
بخش هشتم در زمینه اهمّیت مؤمن و تكیهگاه بودن او براى پیامبرصلى الله علیه وآله با نقل قضایایى توضیح داده شده است.
بخش نهم در مورد اذیت كردن مؤمنان، آفات ایمان و بررسى آیات و روایات در این زمینه است.
در بخش دهم، به الگوها و مصادیق مؤمنان در قرآن اشاره شده و در بخش یازدهم، عاقبت مؤمنان در دنیا از دیدگاه قرآن، و فرجام مؤمنان در جهان آخرت از دیدگاه قرآن با ذكر احادیثى در این دو زمینه، شرح و توضیح داده شده است.
