ابو عبّاس عبد اللّه بن معتز بن متوكّل عبّاسى، كه در ادبيات، توانا بوده، اشعار فراوانى دارد. وى به سال ۲۹۶ ق، در ۴۸ سالگى در زندان از دنيا رفت. حدس زده اند كه در شعبان سال ۲۴۷ هجرى، چهل شب پيش از مرگ متوكّل، به دنيا آمده است.
شعر او در رثای امام حسین(ع):
شعرُ ابنِ المعتزّ : قالَ يَرثِي الحُسَينَ(ع) :
كَم قَتيلٍ لَكَ بِالطَّفِّ غالي أرخَصَتهُ غَفَلاتُ العَوالي
غادَرَتهُ الحَربُ يَومَ تَوَلّى مَيِّتَ الناصِرِ حَيَّ المَعالي
ساكِنَ اللَّحظَةِ يَسخو بِنَفسٍ صانَها السِّلمُ لِيَومِ القِتالِ
صادِيا يَحمي مَوارِدَ ماءٍ مُنتَضى الصَّفوَةِ عَذبَ الزُّلالِ
صافَحَ الأَرضَ بِخَدٍّ أسيلٍ طالَما أشرَقَ عِندَ السُّؤالِ
حَرَّ أنفاسي لِيَومِ حُسَينٍ وإلَيهِ حَنَّ وَفدُ مَقالي
لَكَ نَفسي مِن قَتيلٍ وقَلَّت يَومَ يَدعُو المُعَلَّمونَ نَزالِ
مُستَضيفٌ مَشرَعَ الماءِ يَقري ظُبَةَ النَّصلِ ووَقعَ النِّبالِ
يُطفِئُ النَّخوَةَ مِن كُلِّ قَرنٍ باِختِضابِ السَّيفِ وَالنَّقعُ عالي...[۱]
شعرُ ابنِ المُعتَزّ: [ابن مُعتز] در رثاى حسين(ع) ، سروده است:
چه بسيارند كشتگان ارجمند تو در سرزمين كربلا كه غفلت هاى بزرگان [ـِ دشمنان] ، كم بهايشان ساخت!
جنگ ، آن روز كه پشت كرد ، او را رها نمود و [گويى] فريادرسان ، مُرده بودند ؛ امّا شرف، زنده بود.
با نگاهى آرام ، جان خود را سخاوتمندانه ، تقديم مى كرد ؛ جانى كه آن را در سايه صلح براى روز جنگ ، پروريده بود؛
تشنه اى كه آبگاه ها را زير نظر گرفته بود پاكان را از فرو افتادن در [دام] گوارايىِ آب ، باز مى داشت.
با گونه اى خون آلود، هم آغوش خاك گرديد و چه بسيار ديده شد كه در هنگام نياز از او، به خوش رويى مى درخشد
نفس هايم ، براى روز كشته شدن حسين(ع) ، شعله مى كشد و براى شهادت حسين(ع) ، كاروان سخنم ، ناله سر مى دهد .
جانم فدايت ـ اى شهيد و چه كم شمار بودند كسانى كه به نداى تو در رزم آورى ، پاسخ دادند!
آب دهنده ، ميهمان نوازى كرد با انبوه شمشيرها و صداى تيرها
نخوت از لبه هر شمشيرى مى رود با آغشته شدن شمشير به خون [آنان] و گَردهاى بلند شده [در سرزمين طَف] .
أدبُ الطفّـ مِن قَصيدَةٍ لِعَبدِ اللّهِ بنِ المُعتَزِّ ـ:
ولا عَجَبٌ غَيرَ قَتلِ الحُسَينِ ظَمآنَ يُقصى عَنِ المَشرَبِ
فَيا أسَدا ظَلَّ بَينَ الكِلابِ تَنهَشُهُ دامِيَ المِخلَبِ
لَئِن كانَ رَوَّعَنا فَقدُهُ وفاجَأَ مِن حَيثُ لَم يُحسَبِ
وكَم قَد بَكينا عَلَيهِ دَما بِسُمرٍ مُثَّقَفَةِ الأَكعُبِ
وبيضٍ صَوارِمَ مَصقولَةٍ مَتى يُمتَحَن وَقعُها تَشرَبِ
وكَم مِن شِعارٍ لَنا بِاسمِهِ يُجَدَّدُ مِنها عَلَى المُذنِبِ
وكَم مِن سَوادٍ حَدَدنا بِهِ وتَطويلَ شَعرٍ عَلَى المَنكِبِ
ونَوحٍ عَلَيهِ لَنا بِالصَّهيلِ وصَلصَلَةِ اللُّجمِ في مِنقَبِ
وذاكَ قَليلٌ لَهُ مِن بَني أبيهِ ومَنصِبِهِ الأَقرَبِ[۲]
أدبُ الطفّ: در قصيده اى از عبد اللّه بن معتز ، آمده است :
شگفتى اى نيست جز شهادت حسين(ع) كه تشنه كام بود و او را از نزديك شدن به آب ، دور مى كردند.
آه بر شيرى كه در ميان انبوه سگ ها ، گرفتار آمد و آنها با چنگال هاى خون چكان ، [صورت] وى را مى خراشيدند!
از دست دادن او ، ما را سخت لرزانْد و از جايى كه انتظارش را نداشتيم ، اين بلا بر سرمان آمد.
چه بسيار بوده كه بر او، خون گريسته ايم [به خاطر ضربه هايى كه خورد] با نيزه هاى گندمگون و خوش دست
و شمشيرهاى بُرّان و آب داده كه هر جا آزموده شوند ، كارى اند و از خون ، سيراب مى شوند .
چه بيرق هايى كه با نام او بسته ايم و با آن بيرق ها، بر گناهكار [حمله اى] تازه مى شود .
و چه لباس هاى سياه عزايى به تن كرديم و موها را تا شانه ريختيم [و خود را نياراستيم]
و مويه هاى دردناكى كه به شيهه ماننده بودند و نيز به صداى زيورآلات آويخته به چيزى .
و اينها ، همه در شأن او و فرزندانش و پدرش و مقام والايى كه داشت، اندك است.
[۱]شعر ابن المعتزّ : ص ۶۶ الرقم ۱۱۸۵ .
[۲]أدب الطفّ : ج ۱ ص ۳۱۶ .
