نام وى در برخى منابع «عبداللّه بن عوف بن احمر» آمده است . مرزبانى در معجم الشعراء، در باره وى، چنين آورده است: او از شاعران كوفه و از توّابين است. او در ركاب على بن ابى طالب(ع) در جنگ صفّين جنگيد. وى سروده بلندى در رثاى امام حسين(ع) دارد كه در آن، شيعيان را به خونخواهى، ترغيب كرده است.
شعر او در رثای سید الشهدا(ع):
الحدائق الورديّة :أنشَدَ عَوفُ بنُ عَبدِ اللّهِ بنِ الأَحمَرِ قَصيدَةً طَويلَةً يُحَرِّضُ فيها الشّيعَةَ عَلَى القِيامِ عَلى قَتَلَةِ الحُسَينِ بنِ عَلِيٍّ(ع) ويَرثيهِ فيها :
ألا وَانعَ خَيرَ النّاسِ اُمّا ووالِدا حُسَينا لِأَهلِ الدّينِ إن كُنتَ ناعِيا
لِيَبكِ حُسَينا كُلَّما ذَرَّ شارِقٌ وعِندَ غُسوقِ اللَّيلِ مَن كانَ باكِيا
لِيَبكِ حُسَينا مَن رَعَى الدّينَ وَالتُّقى وكانَ لِتَضعيفِ المَثوبَةِ راجِيا
لِيَبكِ حُسَيناً مُملِقٌ ذو[۱]خَصاصَةٍ عَديمٌ وأَيتامٌ تَشَكَّى المَوالِيا
لَحا اللّهُ قَوما أشخَصوهُ وغَرَّروا فَلَم يَرَ يَومَ البَأسِ مِنهُم مُحامِيا
ولا موفِيا بِالوَعدِ إذ حَمِسَ[۲]الوَغا ولا زاجِرا عَنهُ المُضِلّينَ ناهِيا
ولا قايِلاً لا تَقتُلوهُ فَتُسحَتوا ومَن يَقتُلِ الزّاكينَ يَلقَى المَخازِيا
فَلَم يَكُ إلّا ناكِبا أو مُقاتِلاً وذا فَجرَةٍ يَسعى عَلَيهِ مُعادِيا
سِوى عُصبَةٍ لَم يَعظُمِ القَتلُ عِندَهُم يُشَبِّهُها الرّاؤونَ اُسدا ضَوارِيا
وَقَوهُ بِأَيديهِم وَحُرِّ وُجوهِهِم وباعُوا الَّذي يَفنى بِما كانَ باقِيا
وأَضحى حُسَينٌ لِلرِّماحِ دَرِيَّةً[۳]فَغودِرَ مَسلوبا لَدَى الطَّفِّ ثاوِيا
قَتيلاً كَأَن لَم يَغنَ بِالناسِ لَيلَةً جَزَى اللّهُ قَوما أسلَموهُ الجَوازِيا
فَيا لَيتَني إذ ذاكَ كُنتُ شَهِدتُهُ فَضارَبتُ عَنهُ الشّائِنينَ الأَعادِيا
ودافَعتُ عَنهُ مَا استَطَعتُ مُجاهِدا وأَعمَلتُ سَيفِيَ فيهِمُ وسِنانِيا
ولكِن قَعَدتُ في مَعاشِرَ ثَبَّطوا وكانَ قُعودي ضَلَّةً مِن ضَلالِيا
فَما تَنسَني الأَيَّامُ مِن نَكَباتِها فَإِنِّيَ لَن اُلفى لَهُ الدَّهرَ ناسِيا
ويا لَيتَني غودِرتُ فيمَن أجابَهُ وكُنتُ لَهُ مِن مُفظِعِ القَتلِ فادِيا
ويا لَيتَني أخطَرتُ عَنهُ بِاُسرَتي وأَهلي وخِلّاني جَميعا ومالِيا
سَقَى اللّهُ قَبرا ضُمِّنَ المَجدَ وَالتُّقى بِغَربِيَّةِ الطَّفِّ الغَمامَ الغَوادِيا[۴]
الحدائق الورديّة :عوف بن عبد اللّه بن اَحمَر ، در سروده بلندى ، شيعيان را به قيام عليه قاتلان امام حسين(ع) تشويق كرد و در رثاى ايشان سرود :
اَلا [برخيز و] خبر شهادت بهترينِ مردم ، از جهت پدر و مادر [يعنى] حسين(ع) را بده ، اگر تو پخش كننده خبر شهادت هستى.
هر گريه كننده اى بايد براى حسين، بگِريد هنگام طلوع خورشيد و هنگام تاريكىِ شب .
هر كه ديندارى و پرهيزگارى مى كند، به جاست كه در اندوه حسين(ع) بگِريد تا [با اين گريستن،] به افزايش ثواب ، اميدوار باشد .
براى حسين(ع) ، تهى دست و محتاج ، مى گِريند و وفاداران و يتيمان كه هماره در پىِ سرپرست اند.
خدا ، قومى را كه او را راهىِ كربلا كردند و فريب دادند ، نابود كند! در روزِ جنگ، هيچ يك از آنها دفاعى نكرد
و آن گاه كه تنور جنگ ، گرم شد ، هيچ يك از آنها ، به پيمان خود ، وفادار نبود و گم راهان را از وى ، دور نكرد
و نگفت كه : «او را مكُشيد، مبادا كه گنهكار به شمار آييد زيرا هر كه پاكان را بكُشد، بى آبرو خواهد شد!» .
پس آن روز ، كسى نبود، جز آن كه يا كناره گرفت يا [با حسين(ع) ] جنگيد و يا بدكارى كه بر ضدّ او از روى دشمنى، تلاش كرد.
فقط گروهى اندك بودند كه جنگاورى در نظرشان ، هراسناك نبود و تماشا كنندگان، آنها را شيران درنده و بى باك مى ديدند
كه با دستان و حرارت چهره هاى خود ، از وى (حسين(ع) ) دفاع كردند و آنچه را كه فنا شدنى است ، در برابرِ آنچه ماندنى است ، معامله كردند .
حسين(ع) ، آماج نيزه ها شد و در سرزمين طَف ، تاراج شده ، رها شد؛ كشته اى كه گويى ، شبى در ميان مردم نبوده است.
خدا ، آن قومى را كه او را تسليم كردند ، مجازات كند ! اى كاش در ركابش ، حضور مى يافتم
و بدخواهان و دشمنان را مى زدم و از او دور مى كردم و تا آن جا كه مى توانستم ، از وى ، جهادگرانه دفاع مى كردم
و شمشير و نيزه ام را در راه او به كار مى گرفتم؛ امّا افسوس كه در ميان مردمى بودم كه از كار ، باز مى داشتند ـ
و اين سستىِ من ، يكى از گم راهى هاى بزرگ بود ـ ! پس روزگار ، مصيبت هاى آنها را از ياد من نمى بَرَد
و نمى پندارم كه روزگار ، آنها را فراموش كرده باشد. اى كاش همراه ياران او ، [به سمت جبهه جنگ] كوچ كرده بودم
براى [جلوگيرى از] كشته شدنش، فدايى مى بودم. اى كاش با خانواده ام ، از او دفاع مى كردم
و نيز با خاندانم و تمام دوستانم و تمام دارايى ام ! خدا ، مرقدى را كه تمام عظمت و پرهيزگارى را در خود گرفته است
از ابرِ پُر بار ، در غرب طَف ، سيراب سازد !
[۱]في المصدر : «وخصاصة» ، ويبدو أنّ حرف الذال قد سقط .
[۲]حَمِسَ الأمر : اشتدّ ، وتحامسَ القوم : تشادّوا واقتتلوا (لسان العرب : ج ۶ ص ۵۷ «حمس») .
[۳]الدريئة : الحلقة التي يتعلّم الرامي الطعنَ والرّميَ عليها (لسان العرب : ج ۱ ص ۷۴ «درأ») .
[۴]الحدائق الوردية : ج ۱ ص ۱۳۱، الفتوح: ج ۶ ص ۲۱۱ وفيه عبد اللّه بن عوف بن الأحمر الازدى وفيه بعض الأبيات ، أعيان الشيعة : ج ۸ ص ۳۸۱ نحوه نقلاً عن ابن الكلبي وفيه سبعة أبيات فقط.
