(۶)
تاویل آیات و احادیث در متون فارسی تا قرن هفتم
محمدعلی محمدی
دكترای زبان و ادبیات فارسی
دانشگاه تربیت مدرس
به راهنمایی: تقی پورنامداریان
۱۳۷۴
۴۳۹ صفحه
كلید واژه : قرآن/ اسماعیلیه/ ابن سینا، حسین بن عبدالله/ عرفان/ تصوف/ سهروردی، یحیی بن حبش/ آیه/ حدیث/ تاویل
چكیده : یكی از مسائل مهمی كه در حوزه تفسیر و علوم قرآنی مطرح است ، تاویل است . تاویل در واقع عبارت است از كشف معانی باطنی آیات قرآن . تفاوتی چند بین تفسیر و تاویل قرآن وجود دارد، تاویل به طور كلی با معانی روحانی و پوشیده سروكار دارد. این واژه در گذشته به كتب مقدس اختصاص داشت ، اما اكنون به عنوان (هرمنوتیك) در زمینه‌های مذهبی، فلسفی و ادبی رواج و توسعه یافته است . هر گروه و فرقه‌ای از تاویل قرآن (و حدیث) برای اثبات و تحكیم عقاید خود و احیانا" رد آرای دیگران سود جسته است . این تاویلات علاوه برآنچه در متون عربی آمده، به متون فارسی نیز راه یافته است . بررسی تاویلاتی كه در آثار فارسی آمده، امری است كه نیازمند تحقیق بوده و برای دانش‌پژوهان و محققان مفید و مؤثر خواهد بود. آنچه دراین رساله آمده، تاویلات موجود در آثار فارسی از ابتدا (اواخر قرن چهارم تا اوایل قرن هفتم هجری و تجزیه و تحلیل آنهاست .
اهم اهداف این تحقیق عبارت است از:
۱ - جمع‌آوری و طبقه‌بندی آیات و احادیث تاویل شده در متون فارسی
۲ - طبقه‌بندی تاویل برحسب زمینه موضوعی
۳ - شیوه تاویل در موارد مختلف و برحسب زمینه موضوعی
۴ - اینكه كدام یك از انواع تاویل با توجه به ظاهر متن قانع كننده‌تر است .
این تحقیق شامل دوبخش عمده است : بخش اول شامل مباحث لغوی و تعریفات و موافقان و مخالفان تاویل است و سیر تاویل پیش و پس از اسلام . بخش دوم مشتمل بر تاویلات موجود در متون فارسی تا قرن هفتم است و تجزیه و تحلیل آنها. این تاویلات در سه حوزه كلی، اسماعیلی، فسلفی، عرفانی مورد بحث قرار گرفته است . در پایان فهرست موضوعی تاویلات نیز آمده است .
