ابوالعباس محمد بن يزيد معروف به «مبرّد» در تفسير آيه يازده سوره محمد (ذلك بأن اللّه مولى الذين آمنو…) نوشته است:
والولى والمولى معناهم سواء، وهو الحقيق بخلقه المتولّى لأمورهم. ۱
و فراء نيز نوشته است:
الولىّ والمولى فى كلام العرب واحد. ۲
راغب اصفهانى، مفسّر، اديب و قرآن پژوه بزرگ قرن چهارم نيز نوشته است:
والولاية تولّى الأمر، والولىّ والمولى يستعملان فى ذلك.كل واحد منهما يقال فى معنى الفاعل أى الموالي، وفى معنى المفعول اى الموالى. ۳
ابوالحسن على بن أحمد واحدى نيشابورى، مفسّر و اديب بزرگ قرن پنجم در تفسير آيه شصت و دو سوره انعام (ثم رُدوا الى اللّه مولاهم الحق…) نوشته است:
الذّى يتولّى أمورهم. ۴
اين گونه عالمانى كه بر اين حقيقت تأكيد كرده اند بسيارند. از اديب و مفسّر بزرگ معتزلى جار الله زمخشرى ياد مى كنيم و مى گذريم. وى در تفسير آيه دويست و هشتاد و شش سوره بقره (انت مولانا فانْصُرْنا ) نوشته اند:
سيّدنا و نحن عبيدك أو ناصرنا أو متولى اُمورنا…. ۵
ابن اثير نيز در اثر بزرگ و ارجمند خود «النهايه» كه در شرح واژه هاى دشوارياب احاديث نبوى پرداخته است، در تفسير واژه «مولى» نوشته است:
قد تكرّر ذكر المولى فى الحديث و هو اسم يقع على جماعه كثيره … وكلّ من ولي امراً أو قام به فهو مولاه ووليّه و منه الحديث: «أيما أمرأةٍ نكحت بغير اذن
1.نفحات الأزهار، ج۶، ص۹۱ (به نقل از الشافى فى الأمامة).
2.معانى القرآن، ج۲، ص۱۶۱
3.مفردات الالفاظ القرآن، ص۸۸۵
4.الوسيط فى تفسير القرآن المجيد، ج۲، ص۲۸۱
5.الكشّاف، ج۱، ص۳۳۳
