6. تعارض با سنت
عرضه روايات بر حديث معتمد يا بر مجموعه اى از روايات وارد شده در يك موضوع يكى از راه هاى تمييز روايات صحيح از موضوع است. البته اين بدان معنا نيست كه هر حديثى مى تواند در اين سنجش ميزان قرار بگيرد، بلكه در تعارض، تنها رواياتى مبناى تشخيص سره از ناسره اند كه به دليل تواتر يا تعدد نقل يا وجود قراينى از قرآن و عقل و ديگر معيارهاى ارزيابى حديث در انتساب آنها به معصوم اطمينان حاصل شده باشد. علامه شوشترى نيز در نقد احاديث موضوع، بارها از همين معيار استفاده كرده و به احاديث صحيح و مورد اعتماد خويش استناد جسته است.
نمونه اى از اين نوع نقد را پيش تر درباره رواياتى كه در آنها ادّعاى ملاقات و رؤيت امام زمان شده بود، ديديم. مثال ديگر در اين زمينه، داستان جزيره خضراست. از جمله دلايلى كه بر ساختگى بودن اين داستان دلالت دارد، تعارض آن با ديگر رواياتى است كه از صدور فى الجمله مطمئنّى برخوردارند. جزيره خضرا، جزيره اى است افسانه اى كه گويا يكسر در اختيار فرزندان و دوستداران حضرت مهدى است. ۱ اين در شرايطى است كه روايات ديگر ظهور امام زمان (عج) را زمانى معرفى مى كنند كه سيصد و اندى يار براى حضرت فراهم شده باشد، چه رسد به اين كه يك سرزمين وسيع و همه ساكنان آن در خدمت او باشند. افزون بر اين، بنابر روايات جزيره خضرا، چندين نسل پس از حضرت در آنجا زندگى مى كنند، در حالى كه در روايات، ديگر فرزند داشتن امام در زمان غيبت نفى شده است. ۲
يكى از اشكالات اساسى تفسير منسوب به امام حسن عسكرى عليه السلام اشتمال بر روايات متعارض با احاديث و اخبار موجود در ديگر كتب روايى شيعه است. شوشترى موارد متعددى از اين روايات را ذكر كرده و اين اختلافات را به عنوان قرينه بر جعلى بودن روايات اين كتاب تلقى كرده است؛ به عنوان نمونه، گفته شده آيه «إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَوَاءٌ عَلَيْهِمْ أَأَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ»۳ در شأن ابولبابه بن عبدالمنذر نازل شده است؛ ۴ در حالى كه او از انصار مؤمن و مخلص بود و بنابر روايات شيعى و سنى آيه «وَآخَرُونَ اعْتَرَفُوا بِذُنُوبِهِمْ خَلَطُوا عَمَلًا صَالِحًا وَآخَرَ سَيِّئًا عَسَى اللَّهُ أَنْ يَتُوبَ عَلَيْهِمْ»۵ در شأن او نازل شده است. ۶
1.بحار الانوار، ج۵۲، ص۱۵۹، ج۵۳، ص۳۱۹ به بعد.
2.الأخبار الدخيلة، ج۱، ص۱۴۸ ـ ۱۵۰. براى ديگر انتقادات شوشترى به محتواى اين روايات، ر.ك: همان، ج۱، ص۱۴۶ ـ ۱۴۸.
3.سوره بقره، آيه ۶ .
4.تفسير الامام العسكرى، ص۹۲ ـ ۹۸.
5.سوره توبه، آيه ۱۰۲.
6.الأخبار الدخيلة، ج۱، ص۱۷۲ ـ ۱۷۴. براى نمونه هاى ديگر، ر.ك: همان، ج۱، ص۱۶۴: داستان حزقيل و فرعون؛ ج۱، ص۱۸۰ ـ ۱۸۱: درباره ميعاد چهل شبه موسى با خدا؛ ج۱، ص۱۸۷ ـ ۱۸۸: ماجراى به آسمان رفتن عيسى و مصلوب شدن فردى شبيه او؛ ج۱، ص۱۸۸ ـ ۱۸۹: فردى كه خون پيامبر را نوشيد؛ ج۱، ص۲۰۷ ـ ۲۰۸: زيد بن حارثه و فرزندخواندگى او؛ و موارد متعدّد ديگر كه در همگى، روايت اين كتاب با نقل مشهور و صحيح در شيعه و اهل سنت مخالف است.
