کن که این دینی است که زود ادا می‌شود.
2. نیاز مخاطب / جامعه
توصیه به دنیا گریزی و زهدگرایی در سخنان امیر مؤمنان علیه السلام فراوان است، در حالی که این گونه توصیه در کلمات پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله به این شدت و فراوانی نیست.
برخی از مغرضان، ترغیب فراوان عدم اعتناد به دنیا را در نهج البلاغه قرینه عدم اعتماد بر آن دانسته و گفته‌اند:
این شیوه، پیشینه‌ای در سخنان پیامبر صلی الله علیه وآله ندارد و بر ساخته صوفیان و یا راهبان دنیا گریز است.۱
آنان توجه نداشته‌اند که وضعیت معیشتی مردم در روزگار پیامبر صلی الله علیه وآله همراه با سختی و فلاکت بوده و زمینه و نیاز به توصیه به دنیاگریزی وجود نداشته است؛ در حالی که در دوره پس از پیامبر و دستیابی مسلمانان به فتوحات و غنایم پدید آمده، جامعه اسلامی به سوی دنیاگرایی و تضاد طبقاتی پیش رفت؛ به گونه‌ای که اصحاب فقیر و متوسط دوره پیشین به ثروتمندانی دنیا طلب تبدیل شدند. در این حال، نیاز جامعه و مخاطبان امیر مؤمنان آن بود که از این رویکرد جدید پرهیز داده شوند تا حالت سکون و آرامش جامعه همانند دوره پیامبر صلی الله علیه وآله شود.
3. پیش‌فرض ذهنی مخاطب / جامعه
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله به اصحاب خود می‌فرمود:
غیّروا الشیب و لا تشبّهوا بالیهود؛
ریش و موی سر سپید خود را تغییر دهید و همانند یهودیان نباشید.
امیر مؤمنان علیه السلام در تبیین این سخن نبوی فرموده است:
انّما قال صلی الله علیه وآله ذلک، و الدین قلّ، فامّا الان و قد اتسع نطاقه و ضرب بجرانه، فامروٌ و ما اختار.۲
پیامبر _ که درود خدا بر او باد _ در دوره‌ای این سخن را فرمود که مردان دین اندک بودند؛ ولی اکنون که میدان اسلام فراخ شده و دعوت آن به همه جا رسیده است، هر کس آن کند که خواهد.
1.. ر.ک: مع المشککین فی نهج البلاغه، ص ۱۳۱ - ۱۳۳.
2.. نهج البلاغه، حکمت ۱۷.
