چیستی «حسن خلق» و چگونگی تأثیر آن بر روابط اجتماعی - صفحه 60

عاطفه مثبت او را. از این رو، لحن نرم، ملایم و ملاطفت‌آمیز در سخن گفتن می‌تواند نقش مهمی در تقویت مودّت و صمیمیّت داشته باشد. مراد از محتوا، معنای سخن است. سخن، به لحاظ معنا، یا «دل‌نواز» است یا «دل‌خراش». سخن دل‌خراش، عاطفه منفی را بر می‌انگیزد و سخن دل‌نواز، عاطفه مثبت وی را. سخن دل‌نواز سخنی است که از نظر عاطفی، پیام‌آور محبّت باشد، نه نفرت. و از نظر شخصیّتی، موجب حرمت و تکریم باشد، نه تحقیر و توهین وی.

مورد چهارم: خوش‌رویی

مصداق سوم در این روایت، خوش‌رویی است. این مسأله در دیگر روایات، با تعبیرهای «بشاشة»،۱ «حسن البشر»۲ و «طلاقة الوجه»۳ و مانند آن آمده است.۴ این عنصر مربوط به حوزه دیداری ارتباط است. به نمایش گذاشتن سیمایی خوب می‌تواند از بعد بینایی بر مخاطب اثر مثبت گذارد و به لطافت و زیبایی ارتباط بیفزاید.

روایت سوم

یونس شیبانی نقل می‌کند روزی امام صادق علیه السلام از من پرسیدند: شوخی شما با یکدیگر چگونه است؟ گفتم: اندک است. با شنیدن این جمله حضرت فرمودند:
فَلَا تَفْعَلُوا، فَإِنَّ الْمُدَاعَبَةَ مِنْ حُسْنِ الْخُلُقِ وَ إِنَّک لَتُدْخِلُ بِهَا السُّرُورَ عَلی أَخیک، وَ لَقَدْ کانَ رَسُولُ الله صلی الله علیه وآله یدَاعِبُ الرَّجُلَ یرِیدُ أَنْ یسُرَّهُ.۵

مورد پنجم: شوخ‌طبعی

از دیگر ابعاد تعامل میان افراد، فضای حاکم بر رابطه است. از یک منظر، فضای تعامل می‌تواند شاد یا ناشاد باشد. سرور و شادی، نشاط به‌وجود می‌آورد و فضای باز و وسیعی را رقم می‌زند و ارتباط افراد با یکدیگر را لذّت‌بخش می‌سازد و بدین وسیله عاطفه مثبت را

1.. رسول اللّه صلی الله علیه وآله : إنَّ مِن مَکارِمِ أخلاقِ النَّبِیّینَ وَ الصِّدّیقینَ وَ الشُّهَداءِ وَ الصّالِحینَ، البَشاشَةَ إذا تَزاوَروا، وَ المُصافَحَةَ وَ التَّرحیبَ إذَا التَقَوا (کنز العمّال، ج۹، ص۳۹، ح۲۴۸۲۶، نقلاً عن ابن لال فی مکارم الأخلاق؛ تنبیه الخواطر، ج۱، ص۲۹ کلاهما عن جابر بن عبداللّه الأنصاری).

2.. الإمام الحسن علیه السلام: سَأَلتُ خالی هِندَ بنَ أبی هالَةَ، عَن حِلیَةِ رَسولِ اللّهِ، وکانَ وَصّافاً لِلنَّبِیِّ صلی الله علیه وآله :... فَقالَ: کانَ دائِمَ البِشرِ، سَهلَ الخُلُقِ، لَیِّنَ الجانِبِ (دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۳، ص۳۲۴، ح۴، به نقل از: عیون أخبار الرضا علیه السلام، ج۱، ص۳۱۶ و ص۳۱۸، ح۱؛ معانی الأخبار، ص۸۰ و ۸۳، ح۱).

3.. الإمامُ الباقرُ علیه السلام: البِشْرُ الحَسَنُ و طَلاقَةُ الوَجْهِ مَکْسَبةٌ للمَحبّةِ و قُرْبَةٌ مِن اللّهِ، و عُبوسُ الوَجْه و سُوء البِشْر مَکْسَبةٌ للمَقْتِ و بُعْدٌ مِن اللّهِ (تحف العقول، ص۲۹۶).

4.. ر. ک: دانشنامه قرآن و حدیث، ج۱۳، ص۳۱۷.

5.. الکافی، ج۲، ص۶۶۳.

صفحه از 67