وسیع، به آینده بنگرد و عاقبت امور را قبل از هر اقدامی بررسی و پیامدهای رفتار خود را پیش‌بینی کند و گام‌های خود را بر اساس تأمین آینده، تنظیم کند و بکوشد تا رفتار و برنامه زندگی‌اش هوشمندانه و با درایت انجام شود.
به دلیل این که خرد و فطرت انسان حکم می‌کند تا او در پی کسب منفعت و دفع ضرر باشد، اگر انسان بتواند این پیامدها را پیش‌بینی کند، می‌تواند تصمیم‌گیری صحیحی در انجام اعمال خود داشته باشد؛ چرا که همه انسان‌ها به لحاظ فطری سعی می‌کنند تا با انجام کارهایشان، به منفعتی برسند یا ضرری را از خود دفع کنند. پیامبر اکرم _ صلی الله علیه و آله _ در بیان روشنی، به تدبر در سرانجام کارها توصیه کرده‌اند و نقش شناخت پیامد اعمال را در اصلاح اخلاق و تنظیم رفتار انسان چنین بیان کرده‌اند:
إذا هَمَمْتَ بِأمْرٍ فَتَدَبَّرْ عاقِبَتَهُ؛ فَإنْ یَکُ خَیْراً أوْ رُشْداً اِتَّبَعْتَهُ وَإنْ یَکُ شَراً أوْ غَیاً تَرَکْتَهُ.۱
بنا بر این، چنان که بیان شد، آگاهی و شناخت پیامد رفتار و اعمال انسان سبب اصلاح و تنظیم اخلاق و رفتار انسان می‌گردد. بسیاری از متون دینی ما به بیان پیامدهای نیک و بد رفتار انسان پرداخته‌اند و خداوند متعال و ائمه معصوم _ علیهم السلام _ با شناخت‌دهی در این باره سعی در اصلاح اخلاق و ترغیب انسان‌ها به انجام اعمال نیک و دوری از بدی‌ها دارند.۲
نتیجه
خلاصه سخن، این که «خداوند» متعال به عنوان آفریدگار هستی و شاهد و ناظر بر هر آنچه در آن رخ می‌دهد، وجود دارد و بر هر امری قادر است. «انسان» نیز به عنوان یکی از مخلوقات خداوند در هستی است که در «دنیا» زندگی می‌کند و «آخرت» پایدار نیز ورای زندگی دنیوی او وجود دارد و «مرگ» به عنوان پلی این دو جهان را به یکدیگر متصل می‌کند. اعمال و رفتاری که از انسان سر می‌زند، «پیامد»هایی را به دنبال دارند. شناخت همه این موارد سبب می‌شود تا انسان احساسات و رفتار خود را کنترل کند و بتواند در
1.. من لا یحضره الفقیه، ج۴، ص۴۱۰.
2.. سوره صف، آیه۱۰_۱۲: یَأَیهَُّا الَّذِینَ ءَامَنُواْ هَلْ أَدُلُّکمُْ عَلی تِجارَةٍ تُنجِیکمُ مِّنْ عَذَابٍ أَلِیمٍ* تُؤْمِنُونَ بِاللهِ وَ رَسُولِهِ وَ تُجاهِدُونَ فی سَبِیلِ اللهِ بِأَمْوَالِکمُْ وَ أَنفُسِکمْ ذَالِکمُْ خَیرٌْ لَّکمُْ إِن کنتُمْ تَعْلَمُونَ* یَغْفِرْ لَکمُْ ذُنُوبَکمُْ وَ یُدْخِلْکمُْ جَنَّاتٍ تجَْری مِن تحَْتهَِا الْأَنهَْارُ وَ مَسَاکنَ طَیِّبَةً فی جَنَّاتِ عَدْنٍ ذَالِک الْفَوْزُ الْعَظِیمُ.
