راست‌نمايي احاديث رجعت - صفحه 70

مرحوم شیخ حسن بن حسنی سردرودی، کتابی به نام الدّین و الرّجعه در ردّ کسی که در اسناد احادیث رجعت بحار الانوار خیانت نموده نوشته است. او در این کتاب اعتبار و صحت اسانید احادیث رجعت را _ که در بحار الانوار وارد شده _ اثبات کرده است. از نحوه بررسی او معلوم می‌شود که تبحری در شناخت رجال داشته است.۱
در پاسخ به سؤال دوم و سوم باید گفت که مرحوم مجلسی در بحار الانوار حدود دویست روایت در باره رجعت نقل کرده است که با حذف مضامین تکراری نزدیک به صد حدیث آن انتخاب شده که بخشی از آن در این مقاله آمده است و در میان آنها احادیث معتبر هم وجود دارد.۲ همچنین بخشی از روایات سند صحیح نیز دارند. تنها اشکال این دسته از روایات اتصال حسن بن سلیمان حلّی، صاحب مختصر بصائر الدرجات به نویسنده بصائر الدرجات است که چند قرن با هم فاصله دارند؛ امّا خود صاحب مختصر از نظر وثاقت مشکلی ندارد.۳
آیا کتاب حسن بن سلیمان خلاصه بصائر الدرجات حسن بن صفار است یا خلاصه کتاب سعد بن عبدالله اشعری؟ دیدگاه‌ها در این باره متفاوت است که در هر صورت، مشکلی ایجاد نمی‌کند.
در باره این کتاب گفته شده که کتاب مختصر بصائر الدرجات حسن بن سلیمان حلی منتخبی از بصائر الدرجات سعد بن عبدالله اشعری است؛ اما نسخه چاپی این کتاب با این جمله آغاز می‌شود: «از کتاب مختصر بصائر الدرجات سعد نقل می‌کنم...» و بعد به ذکر روایت می پردازد.
با توجه به این که کتاب سعد بن عبدالله اشعری به دست ما نرسیده است و نیز مقدمه این کتاب، می توان گفت که نام کتاب سعد بن عبدالله بصائر الدرجات نبوده، بلکه مختصر بصائر الدرجات بوده که او خود این کتاب را از کتاب بصائر الدرجات صفار قمی تلخیص

1.. الذّریعه الی تصانیف الشیعه، ج۲۶، ص۳۰۲.نسخه خطی کتاب الدین و الرجعهدر کتابخانه‌هایایران یافت نشد.به احتمال مرحوم آقا بزرگ این نسخه را در کتابخانه‌های نجف دیده است. از صاحب این کتاب، نسخه‌های خطی دیگری در کتابخانه‌های کشور موجود است که عبارت‌اند از: شرح دعای صحیفه سجادیه، شرح زیارت، فوائد الارواح فی شرح دعاء الصالح، نهایة المقال فی شرح دعاء الهلال.ر.ک: فهرست نسخه‌های خطی مجلس شورای اسلامی، ج۳۵، ص۲۸۹ - ۲۹۰؛ فهرست مرکز احیاء، ج۱، ص۳۳۵.

2.. برای نمونه: کامل الزیارات، ص۱۳۹؛ تفسیر القمی، ج۲، ص۱۳۱.

3.. تنقیح المقال، ج۱۹، ص۲۸۵.

صفحه از 86