بررسي و ارزيابي وجوه جمع بين روايات «اهل الذكر» و سياق آيات (43 سوره نحل و هفتم سوره انبيا) در ديدگاه مفسران - صفحه 45

عالم نباید بر علمش ساکت باشد و جاهل نیز نباید بر جهلش خاموش ماند؛ چون خداوند فرمود: «فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ». بنا بر این، سزاوار است برای مؤمن که از اهل الذکر بپرسد تا کیفیت عملش را بشناسد که آیا بر هدایت است یا برخلاف آن.1
در این حدیث نیز اهل الذکر مرجع و معیار تشخیص هدایت از ضلالت قرار گرفته و این تعبیر از موقعیت ویژه اهل الذکر حکایت می‌کند.
5) قرآن در آیه 43 و44 سوره نحل در این باره چنین می‌فرماید:
وَ مَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِکَ إِلَّا رِجَالاً نُوحِي إِلَيْهِمْ فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّکْرِ إِنْ کُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ * بِالْبَيِّنَاتِ وَ الزُّبُرِ ... .
چون ذهن بیشتر مفسران به سیاق آیه معطوف بوده است، از این رو، «بالبیّنات و الزّبر» را متعلق به «ارسلنا» یا «نوحی» گرفته‌اند؛ در حالی که بنا به احتمال برخی از مفسران «بالبیّنات و الزّبر» متعلق به «لا تعلمون» است2 و اگر ذهنیت پیشین نبود، این احتمال برای سایر مفسران نیز راجح می‌نمود. دراین صورت معنای آیه چنین می‌شود: اگر شما بینات و معجزات و نیز کتاب‌ها را نمی‌شناسید، از اهل الذکر بپرسید که مفهوم آن این است که: اهل الذکر بینات و کتاب‌ها را می‌شناسند. واقعیت موجود در زندگی ائمه اهل بیت _ علیهم السلام _ نشان می‌دهد که تنها آنان از تعالیم انبیا و محتوای کتاب‌های آنان آگاه بودند و افرادی دیگر چنین اطلاعی نداشتند. برای تطبیق این واقعیت کافی است چند باب از ابواب کتاب الحجه الکافی، مانند باب‌های «إن الائمة ورثوا علم النبی و جمیع الانبیاء و الاوصیاء»، «ما عند الائمة من آیات الانبیاء‌» و «إن الائمة عندهم جمیع الکتب التی نزلت من عندالله» را مرور کنیم3 و در تعیین مصادیق آن نیز به کتاب‌های روایی از جمله روضة الکافی و تحف العقول حرانی بنگریم که در آنها ائمه طاهرین از تعالیم کتاب‌های آسمانی گذشته خبر داده‌اند. امام صادق _ علیه السلام _ در بخشی از نامه خود به یارانش می‌نویسد:
قَدْ أَنْزَلَ اللَّهُ الْقُرْآنَ وَ جَعَلَ فِيهِ تِبْيَانَ كُلِّ شَيْ‏ءٍ، وَ جَعَلَ لِلْقُرْآنِ وَ لِتَعَلُّمِ الْقُرْآنِ أَهْلًا لَا يَسَعُ

1.. همان.

2.. الكشاف عن حقائق غوامض التنزیل، ج۲، ص۶۰۸؛ انوار التنزیل و اسرار التأویل، ج۲، ص۶۵ ؛ كنزالدقائق و بحر الغرائب، ج۷، ص۲۱۷.

3.. ر.ک: الکافی، ج۱، ص۲۲۳- ۲۳۱.

صفحه از 50