این مرتبه نازله ایمان است؛ با این حال مورد قبول ادیان یهودی، مسیحی و اسلام است. در واقع، از نظر پاسکال، چنین ایمانی مقدمه زندگی و حیات ایمانی قویتر و عمیقتری است.۱
سرانجام گولدینگ، پس از تحلیل اشکالات و پیشنهاد برخی اصلاحات جزیی در استدلال پاسکال، یعنی تغییر ارزش بینهایت به ارزش محدود، اما عالی. همچنین تأکید بر توجیه و فایده عملی چنین استدلالی، در مجموع آن را کارآمد ارزیابی میکند.۲
فیلیپ کویین نیز اعتراضات اخلاقی به این استدلال را به تفصیل بررسی میکند و نشان میدهد استدلال پاسکالی در جایی که براهین دیگر از کار باز میمانند، قدرت تبیینی مقبولی دارد و از نظر اخلاقی نیز موجه است.۳
به نظر میرسد که عمده اشکالاتی که متوجه این استدلال شده، زاده بیتوجهی به خصلت عملگرایانه آن است. تصور سنتی و رایج از استدلال آن است که واقعیتی را کشف یا خطایی را آشکار کند؛ حال آن که این استدلال در پی اثبات واقعیت وجود خدا نیست تا با پیش کشیدن اشکالات بالا بتوان در کارآیی آن خدشه کرد. براهین و استدلالهای ناظر به وجود خدا را میتوان به دو گروه تقسیم کرد: استدلالهای شناختی،۴ و استدلالهای عملگرایانه.۵ با کارآیی گروه نخست، دیگر نوبت به گروه دوم نمیرسد؛ اما با فرض ناکارآمدی گروه نخست و برابری دلایل له و علیه وجود خداوند، میتوان از گروه دوم بهره گرفت و کارآیی آنها را، نه بر اساس معیارهای گروه نخست یا کشف حقیقت، بلکه بر اساس منطق عمل و نظریه تصمیم سنجید.
البته چنین نیست که این استدلال هیچ ربطی به واقعیت نداشته و تنها سودمند باشد، بلکه میتوان برای آن شأنی از کشف حقیقت نیز قایل شد. زاگزبسکی در تحلیلی مفصل استدلالهای عملگرایانه را به دو گروه خردتر تقسیم میکند: مستقل از حقیقت و وابسته به حقیقت. آن گاه استدلال پاسکال را در گروه دوم میگنجاند و نشان میدهد که چنین استدلالی منجر به حقیقت نیز میگردد.۶
بدین ترتیب، روایت اصلاح شدهای استدلال پاسکال، از قدرت بالایی برای بیان
1.Ibid., p. ۳۹۱-۳۹۲.
2.Ibid., p. ۳۹۳.
3."Moral objections to Pascalian Wagering", in Philosophy of Religion: Critical concepts in philosophy, Vol. ۴, ۱۰۷.
4.Cognitive arguments.
5.Pragmatic arguments.
6.Philosophy of Religion: an historical introduction, p. ۶۰.