3. توقف
مجلسی اول در شرح مشیخه صدوق در شرح طریق به اسحاق‌بن‌عمار می‌گوید:
...و الظاهر أنهما رجلان و لما أشکل التمییز بینهما فهو فی حکم الموثق کالصحیح؛۱درست آن است که این دو، دو شخص هستند و هر گاه تمییز بین این دو مقدور نشد، حدیث او در حکم موثق کالصحیح است.
دلیل حکم به موثقه‌بودن روایت این است که بنا بر نظریه تعدد، عنوان «اسحاق‌بن‌عمار» مشترک بین امامی و فطحی است و در صورت عدم تمییز، نتیجه تابع اخسّ مقدمتین خواهد بود؛ لذا حکم به موثقه بودن روایت می‌شود.
نکته: در میان قائلان به تعدد، از مرحوم عنایةالله قهپایی رحمه الله علیه نظر خاصی نقل شده است. ایشان معتقداند، هر چند عنوان «اسحاق بن عمّار» مشترک بین دو نفر است، امّا اسحاق‌بن‌عمّار موجود در اسناد همان اسحاق‌بن‌عمّاربن‌حیّان امامی ثقه است. بنابراین، حتی بر اساس قول به تعدد و اشتراک، نیازی به تمییز مشترکات نیست و همیشه «ابن‌حیّان» متعیّن خواهد بود.۲
مذهب اسحاق بن عمار
معتقدان به وحدت اسحاق‌بن‌عمار، در مذهب وی اختلاف دارند. عده‌ای او را «فطحی» و عده‌ای او را «امامی» می‌دانند. در ادامه، ادله این دو قول ذکر می‌شود.
دلایل بر فطحی‌بودن اسحاق بن عمار
1. دلیل عمده این قول، جمع بین عبارت نجاشی و شیخ است؛ به عبارت دیگر، از آن‌جا که طبق دلایلی که در محور قبلی بحث بیان شد، اسحاق‌بن‌عمار شخص واحدی است و متعدد نیست، لذا وثاقت او از عبارت نجاشی و فطحی‌بودن او از عبارت شیخ نتیجه می‌شود.
2. دلیل دومی که ممکن است ارائه شود، روایتی است که شیخ‌طوسی در التهذیب آورده است؛
عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَاعَبْدِالله علیه السلام یَقُولُ کَانَ مُوسَى بْنُ
1.. روضةالمتقین فی شرح من لایحضره‌الفقیه، ج۱۴، ص۵۱.
2.. ر.ک: سماءالمقال فی علم الرجال، ج۲، ص۱۲۳.
