شوشتری، این ویژگی موجب شده است تا کتاب شیخ‌طوسی نسبت به کتاب نجاشی از قابلیت اعتماد کمتری برخوردار باشد.
ابوالحسن احمد بن حسین غضائری (متوفای 1020 م.) از بزرگان معاصر شیخ‌طوسی و نجاشی است. شیخ‌طوسی می‌گوید: «غضائری دو کتاب تألیف کرده است؛ یکی به بررسی مصنفان شیعه پرداخته و دیگری با نام الضعفاء، راویان ضعیف و غیرقابل اعتماد را برشمرده است.» ^۱ بنا به گفته شیخ‌طوسی، هر دوی این کتاب‌ها از بین رفته‌اند.^۲
رجالیونِ قرن دهم و یازدهم [میلادی] به چه دلیل به تصنیف آثار خود دست زدند؟ کشّی، شیخ‌طوسی و نجاشی از نظر تاریخی در دوره مناسب‌تری، یعنی در دوره آل‌بویه (1055 - 945 م.) می‌زیستند؛ از این‌رو، شرایط اجتماعی و سیاسی آنان چندان متفاوت نبود. تنها استثنا، به دوره پایانی حیات شیخ‌طوسی مربوط است؛ هنگامی که او مجبور شد به خاطر آشوب‌های ضد‌شیعی از بغداد بگریزد. هرچند چیزی نشان‌گر آن نیست که این وقایع بر تألیف کتاب فهرست و رجال او تأثیر گذاشته باشد.^۳
هم‌چنان‌که اشاره شد، کتاب نجاشی در پاسخ به ایراد کسانی به نگارش درآمد که بر شیعه به خاطر نداشتن پیشینه علمی و تصنیفاتی که قابل اعتماد باشد، خُرده می‌گرفتند. فهرست شیخ‌طوسی به خاطر برشمردن آثار مکتوب کهن شیعه، حایز اهمیت است؛ با این حال، شیخ‌طوسی و نجاشی، هر دو، به دیگر ویژگی‌های رجال، همچون نقل روایات، مجادلات و ارتباط نزدیک با امامان، اشاره کرده‌اند. به‌طور مشخص، انگیزه تألیف کتب رجالی در قرن دهم و یازدهم [میلادی]، گردآوری فهرستی از دانشمندان شیعی و آثارشان و پاسخ به خُرده‌گیری‌های خرده‌گیران بود.
از این گذشته، باید به یاد داشت که بسیاری از آثار فقهی شیعه، از جمله آثار کلینی (متوفای 940 - 939 م.)، ابن‌بابویه (متوفای 991 م.)، مفید و شریف‌مرتضی، تنها اندکی پیش از دوره شیخ‌طوسی و نجاشی و یا هم‌زمان با آن تألیف شدند. سامان‌بخشیدن و رسمیت‌دادن به آثار فقهی شیعه در طی دوران شیخ‌طوسی و نجاشی، مستلزم واکاوی دقیق اِسنادهایی است که اغلب به همراه روایات فقهی وجود دارند. این عامل اضافی،