و إنّ إمامهم زعم (کذا) فی بعض الأقالیم إلی أن یأتی أوان خروجه .1
د ) فواید مرتبط با بررسی و نقد حدیث
نویسنده المحیط در جهت انتقاد از امامیه به بحث دلایل امامیه در بطلان عقیده زیدیه میپردازد و به طور خاص بر مسئله نص بر ائمه اثنیعشر انگشت مینهد. وی معتقد است، روایاتی مانند خبر لوح2 و روایت خضر3 که شیعیان برای امامت ائمه خود استناد میکنند، «جعلی»، «ضعیف» و «مجهولالاسناد» هستند و شایستگی احتجاج ندارند.4 وی در ادامه مینگارد:
و کیف یقولون إنّ هذه الأخبار مشهورة و المعروف أنّ ذکر الاثنیعشر لمیجر(؟) فی شئ من الأوقات إلا فی الوقت الذی ادّعی (کذا) غیبة إمامهم و للنوبختی کتاب صنّفه فی مقالة الشیعة و ذکر فیه جمیع أقاویل الإمامیّة و الزیدیّة و الشیعة و الغالیة و لمیذکر فی جملة مقالة الإمامیّة ذکر اثنیعشر و أنّ الإمامة موقوفة علی هؤلاء.5
بر این اساس، به نظر میآید کتاب مورد اشاره باید از دو کتاب فرقالشیعه یا کتاب الرد على فرق الشیعة ما خلا الإمامیة از حسن بن موسی نوبختی باشد که نجاشی در نمایه آثار وی یاد میکند.6
از دیگر گزارشهای قابل توجه المحیط مطلبی است درباره کتابی از ابوسهل نوبختی. پیش از آن، نویسنده المحیط اشاره میکند که روایات مورد ادعای امامیه درباره اثنیعشر با روایاتی که واقفیه درباره حضرت موسیبنجعفر علیهما السلام گزارش کردهاند، در تعارض است و در همین راستا میافزاید:
و ذلک أنّ مشایخ الإمامیة روت أخبار الواقفیة7 حتی أنّ أباسهل النوبختی لمّا رام أخبارهم و أعجز (کذا)8 تأویل بعضها التجأ إلی القول بالبداء ؛ قال ذلک فی کتاب
1.. المحیط، ج۲، ص۴۶ _ ۴۷.
2.. الکافی، ج۱، ص۵۲۷.
3..همان، ج۱، ص۵۲۵ _ ۵۲۶.
4.. برای پاسخهای مفصل شیعه ر. ک: الغیبة، (شیخ طوسی) ص۱۲۷ به بعد و منابع بسیار دیگر.
5.. در این باره ر. ک: مکتب در فرایند تکامل، ص۱۸۸ و ۱۹۱ _ ۱۹۲.
6.. رجالالنجاشی، ص۶۳.
7.. این سخن با چنین اطلاق، جای خدشه دارد(برای نقد مفصل روایات مورد ادعای واقفه ر. ک: الغیبة (شیخ طوسی)، ص۴۳ به بعد).
8.. در نسخه چنین است، ولی «أعجزه» صحیح به نظر میرسد.