تعامل سياق با روايات در تفسير الميزان - صفحه 79

بنی هاشم همواره رسول گرامی اسلام صلی الله علیه وآله را یاری می‌نمودند و مانع آسیب رساندن قریش به آن حضرت می‌شدند، ولی در عین حال، از آن حضرت دوری كرده و به او ایمان نمی‎آوردند.
علامه در پاسداشت حریم خاندان عصمت، به نقد و بررسی روایاتِ سبب نزول می‌پردازد و این روایت را _ که آیه را در شأن ابو طالب علیه السلام عموی حضرت رسول صلی الله علیه وآله و پدر بزرگوار علی علیه السلام می‌داند _ به دلیل عدم سازگاری سیاق با آن ردّ می‌كند؛ چرا كه ظاهر آیه می‌گوید ضمیر به قرآن برمی‌گردد، نه به رسول خدا صلی الله علیه وآله. ایشان در ادامه، ادله خود را تكمیل می‌كند و عرضه می‌دارد:
روایاتِ فراوانی از طریق اهل بیت علیهم السلام وارد شده که دلالت بر ایمان حضرت ابو طالب علیه السلام می‌كند و اجماع ائمه حجت است؛ زیرا آنها یكی از ثقلینی هستند كه پیامبر ما را امر به تمسک به آنها نموده است۱.
شاهد مثال‌‏های فراوانی در «بحث روایی» المیزان برای این بخش وجود دارد كه برای پرهیز از إطاله كلام از ارائه آن خودداری می‌نمائیم.۲

2. ردّ روایت سبب نزول به دلیل اتصالِ سیاقی آیات و نزول جمعی آن

علامه طباطبایی در تفسیر آیات به پیوستگی نزولی آنها توجه بسیاری داشته‌اند كه البته این امر یكی از مقدمات أخذ به سیاق هم محسوب می‌شود. ایشان در مواضع متعدد، روایات اسباب نزول را به دلیل این كه در پیوستگی نزولی آیات، گسستی ایجاد می‌كند، ردّ می‌كند كه به عنوان نمونه می‌توان به مورد ذیل اشاره نمود:

نمونه

علامه طباطبایی در بحث روایی، ذیل آیه (وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ)۳ روایتی را از الدر المنثور می‌آورد كه در آن از ابن عباس روایت كرده‌اند که سوره انسان در مدینه نازل شده و در روایتی دیگر هم، از همان كتاب، از ابن مردویه، از ابن عباس روایت كرده كه تنها آیه (وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ) در شأن علی بن أبی طالب علیه السلام و فاطمه علیها السلام دختر رسول الله صلی الله علیه وآله نازل شده است؛ امّا علامه به این سبب نزول نقدی می‌زند و می‌گوید:
الآیة تشارک سائر آیات صدر السورة ممّا تقدم علیها أو تأخر عنها فی سیاق واحد متصل فنزولها فیهما لا ینفک نزولها جمیعاً بالمدینة۴.
علامه در این جا از اشتراک نزولی آیات صدر و ذیل این آیه در سوره انسان، سبب نزول فوق را ردّ می‌كند و معتقد است نمی‌توان گفت از سوره انسان تنها آیه مذكور در حقّ آن دو بزرگوار نازل

1.همان، ج۷، ص۵۷ _ ۵۸

2.. برای مشاهده نمونه‌های بیشتر ر.ك: المیزان، ج۴، ص۲۵۸ _ ۲۵۹؛ ج۹، ص۲۳؛ ج۱۸، ص۵۱ _ ۵۲؛ ج۲۰، ص۱۹۸؛ ج۱۱، ص۳۲۹ _ ۳۳۰.

3.انسان/۸

4.المیزان، ج۲۰، ص۱۳۰ _ ۱۳۱

صفحه از 96