گزارشي از تحليل مضامين ادعيه ماه رجب بر اساس مصباح المتهجد شيخ طوسي - صفحه 175

3. اقتباس: آیات اقتباسی هفت مورد، به همراه موارد بسیاری از اسما و صفات الهی است. موارد اقتباسی عبارت‌اند از:
مورد اول:«إِنَّکَ عَلی‏ كُلِّ شَیْ‏ءٍ قَدیرٌ»۱ در دعای دوم، بند5 و دعای یازدهم، بند 43 و دعای سیزدهم، بند 39. در این بندها، بعد از حمد الهی، آیه‌ای را اقتباس می‌کند که ناظر بر توانایی و قدرت الهی در انجام هر کاری است.
مورد دوم: «وَ الشَّفْعِ وَ الْوَتْرِ، وَ اللَّیْلِ إِذا یَسْرِ»۲در دعای چهارم، بند12.
مورد سوم:«وَ هُوَ أَسْرَعُ الْحاسِبینَ»۳ در دعای هفتم، بند 28 و دعای هشتم، بند 17.
مورد چهارم:«قُلِ الْحَمْدُ لِلهِ الَّذی لَمْ یَتَّخِذْ وَلَداً...» در آغاز دعاهای دهم و دوازدهم و چهاردهم در مقام تمحید آیه (سوره اسراء، آیه111) را اقتباس می‌کند که ناظر به توحید و تنزیه خداوند است. روایت‌های متعددی در بار‏‏ه ‏‏این آیه نقل شده است؛ از جمله از بین بَرنده ‏‏فقر و سقم، از بین برنده ‏‏وسوسه سینه، برای ادای دین، وسعت رزق۴ و قرائت آن هنگام زوال خورشید۵ توصیه شده است.
مورد پنجم و ششم: «وَ صَدَقَ اللهُ» و «اللهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ...»۶
مورد هفتم:«شَهِدَ اللهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ...» بند سوم دعای یازدهم، اقتباس از آیه «شَهِدَ اللهُ أَنَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ وَ الْمَلائِكَهُ وَ أُولُوا الْعِلْمِ قائِماً بِالْقِسْطِ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْعَزیزُ الْحَكیمُ»۷است که اشاره به توحید ذات بوده و بدین معناست که خداوند خود شهادت می‌دهد که خالق و مدّبر و آفریننده عالم یکی است و مشرکان _ که به خدایان متعدد قایل شده‌اند _ در اشتباه‌اند۸ موارد متعدد اسماء و صفات الهی در دعای یازدهم (امّ داود) ذکر شده که تعداد زیادی اقتباس از آیات قرآن است.

1.. اقتباس از سوره ‏آل‌عمران، آیه۲۶‏‏. ‏‏

2.. اقتباس از سوره‏فجر، آیه۳-۴‏‏. ‏‏

3.. سوره‏انعام، آیه۶۲‏‏. ‏‏

4.. ر.ک: ‏‏الکافی، ‏‏ج۲، ‏‏ص۵۵۵ و ج۸، ‏‏ص۱۳۳. ‏‏

5.. ر.ک: ‏‏همان، ‏‏ج۲، ‏‏ص۵۶۸. ‏‏

6.دعای یازدهم موارد متعددی از آیه‌های اقتباسی را در بردارد؛ ‏‏از جمله بند‏۱: ‏‏«صَدَقَ اللهُ الْعَظِیمُ الَّذِی...‏‏»، اقتباس از «وَ صَدَقَ اللهُ‏» (سوره‏احزاب، آیه۲۲‏‏) و بند‏۲: «لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ...»، در اثبات توحید و یگانگی و وحدانیّت خداوند، اقتباس از «اللهُ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ» (سوره‏آل عمران، آیه۲)‏‏ ‏‏و صفت «الحیُّ القیوُّم» از سوره‏ بقره، آیه۲۵۵‏‏ نیز اقتباس شده است.

7.. «خدا _ كه همواره به عدل، ‏‏قیام دارد _ ‏‏گواهی می‏دهد كه جز او هیچ معبودی نیست و فرشتگانِ [او] و دانشوران [نیز گواهی می‏دهند كه:] جز او _ ‏‏كه توانا و حكیم است _ ‏‏هیچ معبودی نیست‏‏» ‏‏(سوره‏آل عمران، آیه۱۸‏‏). ‏‏

8.ر.ک: ‏‏انوار العرفان فی تفسیر القران، ‏‏ج۵، ‏‏ص۱۹۳. ‏‏

صفحه از 179